Fen bilgisi öğretmen adaylarının sosyobilimsel bir konu olan sokak hayvanlarının bakımı ile ilgili ahlaki muhakemelerinin incelenmesi

Abstract

Son yıllarda dünya genelinde birçok kentin çözüm arayışında olduğu tartışmalı bir mesele olan sokak hayvanları özelinde öğretmen adaylarının ahlaki muhakemelerini incelemek bu konuda üretilen bilgi birikimine katkıda bulunacaktır. Öte yandan bireylerin böyle canlı bir ahlaki mesele üzerindeki profillerinin incelenmesi fen eğitimi-ahlak-bilim okuryazarlığı ilişkisinin şekillendirilmesinde önemli katkılar sağlayabilir. Bu bağlamda araştırmanın amacı Bursa Uludağ Üniversitesi’nde öğrenim gören Fen bilgisi öğretmen adaylarının sosyobilimsel bir konu olan sokak hayvanlarının bakımı ile ilgili ahlaki muhakemelerinin incelenmesidir. Mevcut araştırma, farklı sınıf düzeyinde eğitim gören 92 Fen bilgisi öğretmen adayıyla nicel araştırma desenlerinden betimleyici durum tespiti kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak, sokak hayvanları ile ilgili ahlaki muhakemeyi ortaya çıkarabilecek açık uçlu soruların 50 kişilik katılımcı gruba uygulanıp sonuçlarının içerik analizine tabii tutulmasıyla oluşturulan ahlaki muhakeme ölçeği kullanılmış olup; ölçeğin geçerlilik ve güvenirliği uzmanlar tarafından sağlanmıştır. Sokak köpeklerini besleyen bir kişinin beslediği köpeklerden birinin bir bireye saldırması sonucunda bu yaralanmadan sorumlu tutulup tutulamayacağının sorgulandığı senaryoda, katılımcıların ‘vakayı izleyen biri olarak’, ‘hayvanları besleyen birey olarak’ ve ‘saldırıya maruz kalan birey olarak’ olmak üzere üç farklı pozisyonda sorumluluğun besleyen kişide olup olmadığını değerlendirmeleri istenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular neticesinde, pozisyon içi frekans dağılımları ve pozisyonlar arası temalar incelenmiştir. Senaryodaki pozisyonların değişmesiyle birlikte kullanılan argümanların da farklılıklar gösterdiği ve buna bağlı olarak ahlaki muhakemelerinde de farklılıklar oluştuğu tespit edilmiştir. Ayrıca elde ettiğimiz veriler bize Fen bilgisi öğretmen adaylarının sokak hayvanlarının bakımı ile ilgili olarak yeterli bilgiye sahip olmadığını ve bu konudaki muhakemelerinin çoğunlukla sınırlı argümanlara dayalı olduğunu da göstermiştir. Bu nedenle eleştirel düşünmenin ve ahlaki muhakeme becerisinin artması için sosyobilimsel konulara dayalı öğretimin hedeflenmesi, bu konudaki bilgi eksikliklerinin giderilmesi için de sokak hayvanları konusunun GDO, nükleer santraller gibi sosyobilimsel bir konu olarak programa dahil edilmesi önerilmektedir. Bireylerin koşullar değiştikçe iyi ve doğrularının değiştiği ya da çeşitli ahlaki temalara odaklandıkları bir profilden ziyade her koşulda değiştirmeyecekleri iyi ve doğruları oluşturabilmeleri için öncelikle öğretmen adaylarının bu tip bir değişkenlik barındıran ahlaki muhakemelerinin farkına varmaları önemlidir. Bu farkındalık için sokak hayvanları dahil çeşitli sosyobilimsel konular kullanılarak bireylerin ahlaki anlamda değişmeyen iyi ve doğruları seçmeleri noktasında pratikler yapmaları ve bu durumu gerçekleştiremedikleri durumlarda değişkenlik göstermeyen akranları ile diyalog ortamında tartışmalara girmeleri zengin bir ahlaki muhakeme ortamının oluşmasını sağlayabilir. Bu şekilde yetişen öğretmen adayları ise öğretmen olduklarında benzer ortamları öğrencilerine sağlayabilir.

Examining the moral reasoning of pre-service science teachers on street animals, which is a controversial issue that many cities around the world have been looking for solutions to in recent years, will contribute to the accumulation of knowledge produced on this issue. On the other hand, studying the profiles of individuals on such a vivid moral issue can make important contributions to shaping the relationship between science education-morality-science literacy. In this context, the research aims to examine the moral reasoning of pre-service science teachers studying at Bursa Uludağ University regarding the care of stray animals, which is a socio-scientific issue. The present research was conducted with 92 pre-service science teachers studying at different grade levels, using descriptive due diligence from quantitative research designs. As a data collection tool, the moral reasoning scale, which was created by applying open-ended questions that could reveal moral reasoning about stray animals to a group of 50 participants and subjecting the results to content analysis, was used; the validity and reliability of the scale were ensured by experts. In the scenario, where a person who feeds stray dogs can be held responsible for this injury because of the attack of one of their dogs on an individual, it is questioned whether the participants are responsible in three different positions: 'as someone who watches the case', 'as an individual who feeds the animals and 'as an individual who is exposed to the attack'. As a result of the findings obtained from the research, intra-position frequency distributions and inter-position themes were examined. It has been found that with the change of positions in the scenario, the arguments used also show differences and, accordingly, there are differences in their moral reasoning. In addition, the data we obtained also showed us that pre-service science teachers do not have sufficient knowledge about the care of street animals and that their reasoning on this issue is mostly based on limited arguments. For this reason, it is recommended to target teaching based on socioscientific issues to increase critical thinking and moral reasoning skills, and to include stray animals as a socioscientific topic such as GMOs and nuclear power plants to eliminate the lack of knowledge on this subject. It is important for pre-service teachers to be aware of their moral reasoning, which includes such variability so that individuals can create good and truth that they will not change under all circumstances, rather than a profile in which the good and truth changes as the conditions change or they focus on various moral themes. For this awareness, using various socioscientific issues, including stray animals, individuals practice choosing the good and the truth that does not change in moral terms, and when they cannot realize this situation, they enter into discussions with their peers in a dialogic environment, which can provide a rich moral reasoning environment. On the other hand, teacher candidates who are raised in this way can provide similar environments to their students when they become teachers.