Bursa 112 acil sağlık hizmetleri çalışanlarının problemlerinin ardındaki “değer belirsizliği ve yarattığı etik ikilemlerin” tıp etiği açısından tahlili

Abstract

Bu çalışmada tıp etiği açısından ele alınan 112 acil sağlık hizmeti çalışanlarının deneyimlediği problemlerin ardındaki “Değer Belirsizliği ve Yarattığı Etik İkilemler” olgusunun araştırılması amacıyla hastane öncesi 112 acil sağlık hizmetleri çalışanları üzerinde yapılan araştırmalar incelenmiş olup çalışanların şiddet, mobbing, iş yükü, tükenmişlik ve yabancılaşma problemleriyle karşı karşıya kaldıkları tespit edilmiştir. Literatürde var olan çalışmalardan farklı olarak bu çalışmada problemlerin tamamı tek bir çatı altında toplanmış ve problemler çok yönlü olarak ele alınmıştır. Problemlerin arkasında yer alan “değer belirsizliği” kavramı, insanların değer tanımlarının ve değerlendirmelerinin bilgi temelli olmaması ve problemlerin etik ikilemlere sebep olması araştırmanın çıkış noktasını oluşturmaktadır. Araştırma yöntemi olarak nitel araştırma desenlerinden çalışanların deneyim ve düşüncelerine ek olarak olay ve olguların incelenmesine imkân tanıyan fenomenoloji tercih edilmiştir. Araştırmanın örneklemini Bursa 112 acil sağlık hizmetlerinde görev yapan 10 acil tıp teknisyeni (ATT; n=5) ve acil ambulans bakım teknikeri (AABT; n=5) oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak benimsenen röportaj yöntemi ile elde edilen veriler MAXQADA 2022 programında işlenerek betimsel analiz ve içerik analizi yapılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler daha önce hastane öncesi 112 acil sağlık hizmetleri üzerinde ülkemizde ve dünyada yapılmış, şiddet, mobbing, iş yükü, tükenmişlik ve yabancılaşma üzerine yapılan araştırmalarla karşılaştırılarak problemin birbiriyle ilişkili olduğu ve problemlerin küresel ölçekli olduğu ortaya konmuştur. Daha sonra önceki araştırmalardan farklı olarak problemlerin arkasında yer alan değer belirsizliği ortaya konmuştur. Çalışmamızdaki bir diğer fark ise tıp etiğinin temel ilkelerinden olan adalet, özerkliğe saygı, yararlı olma ve zarar vermeme ilkelerini sahip olduğu hasta merkezli bakış yerine, bütüncül bir bakış kullanarak hasta ve çalışan özelinde ele alınarak çalışanların karşılaştığı problemler, bu problemlerin çalışana ve hastaya etkisi ve etik ikilem örnekleri tahlil edilmiştir. Sonuç olarak problemlerin birbirleri ile ilişkili oldukları, bu problemlerin çalışanı etkilediği gibi hastaları da etkilediği ortaya konmuştur. Problemlerin arkasındaki değer belirsizliği gösterilerek tıp etiği düzleminde ele alınmasının problemlerin çözümünde yararlı olacağı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca çalışanlar açısından tıp etiği eğitimi ve etik bildirgelerinin gerekli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Son olarak tespit ettiğimiz değer belirsizliği kavramının doğru değerlendirilebilmesi amacıyla literatürden yararlanarak sağlık çalışanlarına olay, durum ve etik ikilemlerde doğru değerlendirme yapmalarına imkân verdiği gösterilerek öneriler sunulmuştur.

In this study, studies on pre-hospital 112 emergency health care workers were reviewed to investigate the phenomenon of “Value Uncertainty and the Ethical Dilemmas It Creates” behind the problems experienced by 112 Emergency Health Service employees, which are discussed in terms of medical ethics, and it was found that the employees encountered with the problems of violence, mobbing, workload, burnout, and alienation. Unlike the previous studies in the literature, all of the problems in this study were gathered under a single roof and the problems were handled in a multi-faceted manner. The concept of "value uncertainty" behind the problems and the fact that people's value definitions and evaluations are not knowledge-based and the problems that cause ethical dilemmas constitute the starting point of the research. Phenomenology, which is one of the qualitative research designs, was used in the study since it allows the examination of events and phenomena in addition to the experiences and thoughts of the employees. The sample of the study consists of 10 emergency medical technicians (EMT; n=5) and paramedics (n=5) working in Bursa 112 emergency health services. The data obtained by the interview method adopted as the data collection tool were processed in the MAXQADA 2022 program, and thus descriptive and content analyses were made. The data obtained in the study were compared with the previous studies on violence, mobbing, workload, burnout, and alienation made on pre-hospital 112 emergency health services in our country and in the world, and it was revealed that the problem is interrelated, and the problems are on a global scale. Then, unlike previous studies, the concept of value uncertainty behind the problems was revealed. Another difference in our study is that the principles of justice, respect for autonomy, beneficence, non-maleficence, which are the basic principles of medical ethics, are handled with a holistic view instead of a patient-centered perspective, and the problems faced by the employees, the effects of these problems on the employee and the patient, and ethical dilemma samples were analyzed. In conclusion, it was revealed that the problems were related to one another, and that these problems affected the patients as wells as the employees. It was concluded that dealing with the problems in the level of medical ethics by showing the value uncertainty behind the problems would be beneficial in solving the problems. In addition, it was concluded that medical ethics training and ethical declarations are necessary for the employees. Finally, to evaluate the value uncertainty correctly, suggestions were presented by demonstrating that it allows healthcare professionals to make correct assessments in cases, situations, and ethical dilemmas by considering the literature.