16. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlı doğu hududunda nüfus ve yerleşme (Küçük Ardahan- Kars)

Abstract

Osmanlı Devleti’nin malî, idarî, siyasi ve sosyal yapısı ile ilgili bilgi sahibi olunabilecek kaynaklardan biri olan tahrir defterleri aynı zamanda önemli birer arşiv malzemesidir. Bununla birlikte devlet içinde teşekkül etmiş bütün yerleşim yerlerinin nüfus ve yerleşme yapılarını ortaya çıkarmada başvurulacak kaynaklar içinde tahrir defterleri öne çıkmaktadır. Öte yandan, defterlerde kayıtlı verilerin, yöreden yöreye değişiklik göstermesi çalışılan bölgeyi özel ve önemli kılmaktadır. 16. Yüzyılın Son Çeyreğinde Osmanlı Doğu Hududunda Nüfus ve Yerleşme (Küçük Ardahan-Kars) adlı çalışmada tahrir defterlerindeki bilgiler ışığında bölgenin nüfus, yerleşme, ekonomik yapı, şahıs ve yer adları gibi sosyal yapısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Tahrir defterleriyle ilgili yapılan çalışmalar ekseriyetle tek bir nahiye ya da sancağı temel alarak hazırlanmıştır. Son yıllarda ise tek merkez üzerinde çalışmaktan ziyade belli bir güzergâhı takip eden yerleşim yerleri ile ilgili çalışmalar artmıştır. Bu amaçla araştırma sahamız olan ve birbirine yakın yerleşim yerlerini ihtiva etmesi bakımından Küçük Ardahan-Kars Sancakları güzergâhı üzerinde çalışmak uygun görülmüştür. Böylece iki sancak arasında benzerlik ya da farklılıklar üzerine karşılaştırma yapılmıştır.

The tahrir registers, which are one of the sources of information about the financial, administrative, political and social structure of the Ottoman Empire, are also important archive materials. However, cadastral registers come to the fore among the sources to be used to reveal the population and settlement structures of all settlements formed within the state. On the other hand, the fact that the data recorded in the books vary from region to region makes the region studied special and important. In the study titled Population and Settlement on the Ottoman Eastern Border in the Last Quarter of the 16th Century (Küçük Ardahan-Kars), the social structure of the region such as population, settlement, economic structure, person and place names was tried to be revealed in the light of the information in the cadastral registers. Studies on tahrir registers were mostly prepared on the basis of a single sub-district or sanjak. In recent years, studies on settlements that follow a certain route rather than working on a single center have increased. For this purpose, it has been deemed appropriate to work on the route of Küçük Ardahan-Kars Sanjaks, which is our research area and contains settlements close to each other. Thus, a comparison was made on the similarities or differences between the two sanjaks.