Türkiye’de kamu yararına çalışan sosyal yardım amaçlı sivil toplum kuruluşlarının sosyal yardım faaliyetleri

Abstract

Toplumsal alanda yaşanan sosyal sorunlarla mücadele, ancak başta devlet olmak üzere birçok aktörün etkin mücadelesiyle mümkündür. Sivil toplum kuruluşları da mücadele sürecindeki aktörler arasında yer almaktadır. Sivil toplum kuruluşlarından derneklerin ve vakıfların yoksulluk gibi sosyal sorunlarla mücadelede yer alması ise devlet tarafından teşvik edilmektedir. Bu bağlamda kuruluşlara devlet tarafından kamu yararı statüsü ve vergi muafiyeti gibi bir takım ayrıcalıklar sağlanmaktadır. Ayrıcalıklı uygulamaların amacı, sivil toplum kuruluşlarının sosyal yardım faaliyetlerinin etkinliğinin sağlanması ile faaliyetlerin kapsamının genişletilmesidir. Dolayısıyla sosyal yardım amaçlı sivil toplum kuruluşları ve onların sosyal yardım faaliyetleri araştırmaya değer bir konuma yerleşmektedir. Bu çalışma, Türkiye’de kamu yararına çalışan sosyal yardım amaçlı sivil toplum kuruluşlarının sosyal yardım faaliyetlerinin etkinliği ve bu faaliyetlerin kamu kurumları tarafından yapılan sosyal yardımlar karşısındaki konumlarının saptanması amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda basılı ve çevrimiçi veri kaynaklarından literatür taraması yapılmıştır. Yapılan karşılaştırmada 2021 yılında sivil toplum kuruluşlarının kamu sosyal yardım harcamalarının %53’ü kadar harcama yaptıkları görülmüştür. Karşılaştırmaya Kızılay dâhil edilmediğinde ise harcama tutarlarının kamu sosyal yardımlarının %2’si olduğu sonucuna varılmıştır. Sivil toplum kuruluşlarının sosyal yardım harcamalarının önemli bir bölümü yurt dışına yönelik harcamalardan oluşmaktadır. Ayrıca araştırma konusu sivil toplum kuruluşlarının çoğunluğu dini inanç temelli kuruluşlardır. Türkiye’de kamu yararı statüsü ve vergi muafiyetine sahip sivil toplum kuruluşu sayılarının yetersiz olduğu görülmüştür.

Struggling with social problems in the social field is only possible with the effective struggle of many actors, especially the state. Non-governmental organizations are also among the actors in the struggle process. Associations and foundations from non-governmental organizations are encouraged by the state to take part in the fight against social problems such as poverty. In this context, some privileges such as public benefit status and tax exemption are provided by the state to the organizations. The purpose of privileged practices is to ensure the effectiveness of social welfare activities of non-governmental organizations and to expand the scope of activities. Therefore, non-governmental organizations for social welfare and their Social welfare activities are in a position worth investigating. This study was carried out in order to determine the effectiveness of social assistance activities of non-governmental organizations working for the public benefit and the position of these activities against the social welfare provided by public institutions in Turkey. In this context, a literature review was made from printed and online data sources. According to the comparison result, it was observed that the amount of social welfare expenditures of non-governmental organizations was 53% of public social welfare expenditures in 2021. When the Kızılay is not included in the comparison, it has been concluded that the expenditure amounts are 2% of the public social welfare. A significant part of the social welfare expenditures of non-governmental organizations consists of expenditures for abroad. In addition, the majority of the non-governmental organizations that are the subject of research are religious belief-based organizations. It has been observed that the number of non-governmental organizations with public benefit status and tax exemption is insufficient in Turkey.