Sanayi işletmelerinde karar problemi olarak işletme içinde üretim ile satın alma arasında seçim ve bir uygulama örneği

Abstract

Artan rekabet, standardizasyon, 1993'den itibaren serbest sınırlar, Doğu Avrupa'daki ekonomik politikalardaki değişiklikler, parça üreticilerini yeni stratejiler aramaya yöneltmiştir. Son yıllarda üreticiler kendi uluslararası stratejilerini global kaynak ve global üretim adları altında satınalma ve üretime adapte etmektedirler. İşletmeler parçanın işletme içinde üretilmesi veya işletme dışındaki bir satıcıdan satın alınması kararı ile karşılaştıklarında bu problemi yap veya satınal (make or buy) kararı ile belirtirler. Bu çeşit kararların sonucunu etkileyebilecek somut ve somut olmayan önemli sayıda faktörler vardır. Bu çalışmanın amacı, sanayi işletmelerinde karar problemi olarak işletme içinde üretim ile işletme dışından satın alma arasındaki seçimin yapılmasıdır. İşletmelerin mamül parçalarını işletme içinde üretme ile işletme dışından satın alma kararını vermede etkili olan faktörler nelerdir? İşletmeler bu kararı verirken hangi yöntemleri kullanırlar? Bu yöntemlerin özellikleri ve eksiklikleri nelerdir? Yani bu yöntemler hangi şartlar altında kullanılmalıdır? Çalışmada bu soruların yanıtı verilmeye çalışılacaktır. Hangi işletmelerde, hangi girdilerin üretilmesi veya satın alınması ile ilgilenileceği çalışmanın sınırlarını belirtir. Çalışmada sanayi işletmelerinde bitmiş mamulü oluşturan mamül parçalarının üretilmesi veya satın alınması ile ilgilenilecektir. Çalışma, "İşletmelerde Üretme Ve Satınalma Kararları", "İşletmelerde Üretme Ve Satın Alma Kararlarını Vermede Kullanılan Yöntemler" ve "Üretme Ve Satın Alma Kararlarında Kullanılan Başlıca Yöntemlerin Uygulama Çalışması" olarak üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, üretme ile satın alma problemi tanımlanmış, üretme ile satın alma karar tipleri belirtilmiştir. İşletmelerin mamul parçalarını üretmesi ve satın alması için nedenlerin neler olduğu incelenmiştir. İşletmelerin üretme ve satın alma kararlarını tekrar düşünme nedenlerine değinilmiştir. İkinci bölümde, işletmelerde üretme ve satın alma kararlarını vermede kulanılan yöntemler, geleneksel ve modern olarak ikiye ayrılmıştır. Geleneksel yöntemler içerisinde uygulamada en çok kullanılan maliyet karşılaştırması, başabaş noktası ve kontrol listeleri incelenmiştir. Bu yöntemlerin özellikleri ve eksiklikleri belirtilmiştir. Yeni yöntemler içerisinde doğrusal programlama analizi ve değişimin maliyet analizi üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde, çalışmanın ilk iki bölümünde oluşturulan bilgilerin ışığında uygulamadaki durumu görmek amacıyla, otomotiv yan sanayi alanında faaliyet gösteren bir işletmede yapılan uygulamaya yer verilmiştir. Sonuç bölümünde ise kullanılan bu yöntemlerin yeterlilik sınırları belirtilmiştir. Maliyet karşılaştırmasında bir tek ürünün üretim ve satın alma maliyetleri gözönüne alınırken, doğrusal programlamada birden fazla ürünün üretim ve satın alma maliyetleri gözönüne alınarak karar verilmiştir. Ürünün üretim miktarı ile üretme ve satın alma maliyetlerinin birlikte gözönüne alındığı başa baş noktası analizide bir ürünün üretilmesi veya satın alınması kararında kullanılmıştır. Doğrusal Programlama analizin de ürünün maliyeti ve miktarı dışında başka faktörlerde (pazarlama sınırı gibi) gözönüne alınmıştır.