Öğretmenlerin mesleki yabancılaşma düzeyleri ile örgütsel yabancılaşma davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada öğretmenlerin mesleki yabancılaşma düzeyleri ile örgütsel yabancılaşma davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, araştırmanın çalışma grubunu 2022-2023 eğitim öğretim yılında Bursa ili Osmangazi, Nilüfer ve Yıldırım ilçelerinde kamuya bağlı ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapmakta olan 323 öğretmen oluşturmuştur. Bu çalışma nicel araştırma yöntemlerinden tarama modelinde kurgulanmıştır. Kullanılan veri toplama araçları 3 bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm katılımcılara ait demografik bilgilerin yer aldığı ‘Kişisel Bilgiler’ formudur. Sonraki bölümde öğretmenlerin mesleki yabancılaşma düzeylerini ölçmek amacıyla Bayındır (2002) tarafından geliştirilen ‘Ortaöğretim Dal Öğretmenlerinin Mesleğe Yabancılaşma ile Öğretme-Öğrenme Sürecindeki Davranışları Arasındaki İlişkiyi Belirleme’ ölçeğinin ‘Öğretmen Davranışları’ bölümü kullanılmıştır. Son bölümde öğretmenlerin örgütsel yabancılaşma davranışlarını gerçekleştirme düzeyini ölçmek için Elma (2003) tarafından geliştirilen “İşe Yabancılaşma Ölçeği” kullanılmıştır. Madde analizleri ve açımlayıcı faktör analizleri için SPSS (statistical package for social sciences) for Windows 22 programı ile doğrulayıcı faktör analizi için AMOS.20 programı kullanılmıştır. Çalışmanın verilerinin çözümlenmesinde aritmetik ortalama, standart sapma, t testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) testi kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkiye Pearson korelasyon katsayısı ile bakılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin mesleki yabancılaşma algılarının ‘orta düzeyde’, örgütsel yabancılaşma davranışları düzeylerinin ise ‘düşük düzeyde’ olduğu saptanmıştır. Mesleki yabancılaşma düzeyi en yüksek okul türü Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri iken en düşük olan okul türü diğer liseler olarak kategorize edilen grup olmuştur. Öğretmenlerin %74’ü ‘düşük’ ve ‘çok düşük’ düzeyde, %23,8’i ‘orta düzeyde’ örgütsel yabancılaşma davranışı gösterirken katılımcılardan sadece %2,2’ si yüksek düzeyde örgütsel yabancılaşma davranışı sergilemektedir. Elde edilen verilere göre Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinde görev yapan öğretmenlerin mesleki ve örgütsel yabancılaşma duygularını diğer öğretmenlere göre daha yoğun yaşadığı saptanırken diğer liselerde görev yapan öğretmenlerinin her iki türdeki yabancılaşma puanlarının diğer öğretmenlere göre belirgin şekilde düşük olduğu gözlenmiştir.

The aim of the study was to determine the relationships between teachers' professional alienation levels and organizational alienation behaviors. For this purpose, the study group of the research consisted of 323 teachers working in public primary, secondary and high schools in Osmangazi, Nilüfer and Yıldırım districts of Bursa province in the 2022-2023 academic year. The study was designed in the survey model, which is one of the quantitative research methods. The data collection tools used consist of three parts. The first section is the ’Personal Information' form, which contains demographic information of the participants. In the next section, the "Teacher Behaviors" section of the "Determining the Relationship Between Secondary School Teachers' Alienation from Profession and Behaviors in the Teaching-Learning Process" developed by Bayındır (2002) was used to measure the levels of professional alienation of teachers. In the last section, the “Job Alienation Scale” developed by Elma (2003) was used to measure the level of teachers' realization of organizational alienation behaviors. SPSS (statistical package for social sciences) for Windows 22 program was used for item analysis and exploratory factor analysis, and AMOS.20 program was used for confirmatory factor analysis. Arithmetic mean, standard deviation, t test, one-way analysis of variance (ANOVA) test were used to analyze the data of the study. The relationship between the variables was examined with the Pearson correlation coefficient. As a result of the research, it was found that teachers' perceptions of professional alienation are at a ‘moderate level’, while the levels of organizational alienation behaviors are at a ‘low level’. The school type with the highest level of professional alienation was Vocational and Technical Anatolian High Schools, while the school type with the lowest level was the group categorized as other high schools. While 74% of the teachers show ‘low’ and ‘very low’ organizational alienation behavior, 23.8% show ‘moderate’ organizational alienation behavior, only 2.2% of the participants show a high level of organizational alienation behavior. According to the data obtained, it was found that teachers working in Vocational and Technical Anatolian High Schools experienced feelings of professional and organizational alienation more intensely than other teachers, while it was observed that in both types alienation scores of the teachers working in other high schools were significantly lower than the other teachers.