Eskişehir ilinde bulunan akarsu ve göllerde su kalitesinin diyatome indeksleri ile değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmada, Eskişehir ili sınırlarında kalan 35 lotik ve 21 lentik (baraj gölü ve gölet) istasyondan 11-17 Temmuz 2020 tarihleri arasında rastgele örnekleme yöntemi ile su ve diyatome örnekleri toplanmıştır. Lotik istasyonlardan 5 örnekleme noktasında diyatome türlerine rastlanmamıştır. Lotik istasyonlarda 235, lentik istasyonlarda 173 takson olmak üzere toplam 265 diyatome taksonu tespit edilmiştir. Bu taksonlar içinde en baskın takson Humidophila sp. olmuştur. Tekerrür oranı en yüksek taksonlar ise Cocconeis placentula (39), Ulnaria ulna (32) ve Ulnaria biceps (31) olarak belirlenmiştir. Kanonik Correnpondence Analizi sonucunda Eskişehir ili su kütlelerinde iki çevresel değişkenin anlamlı olduğu belirlenmiştir. Bu değişkenler yükseklik (F: 1,86, p: 0,002) ve su sıcaklığıdır (F: 1,45, p: 0,018). Bu iki çevresel değişken toplam varyansın % 6,47’sini oluşturmuştur. Mann-Whitney-U testi sonuçları su sıcaklığı (Z: -4.858, p<0.001) ve tuzluluk (Z: -2.006, p<0.05) dışında ölçülen çevresel değişkenlerin lotik ve lentik habitatlara göre farklı olmadığını göstermiştir. Tüm su kütlelerinde TN değerleri 3,326-54,243 mg/L aralığında tespit edilirken, TP değerleri 0,021-5,436 mg/L aralığında tespit edilmiştir. Carlson trofik seviye indeksine göre TN değerleri açısından tüm istasyonlar hiperötrofik olarak belirlenmiştir. TP değerleri bakımından lentik istasyonların 7, lotik istasyonlardan 3 istasyon ötrofik olarak belirlenirken diğer istasyonlar hiperötrofik olarak belirlenmiştir. Trofik diyatome indeksine göre ise lotik istasyonların 17 tanesi sınır değer olan 75 üzerinde belirlenerek hiperötrofik olarak belirlenmiştir. Lentik istasyonlarda ise trofik diyatome indeksine göre 8 istasyon hiperötrofik olarak tespit edilirken, göl trofik diyatome indeksine göre ise 3 istasyon hiperötrofik olarak belirlenmiştir. Spearman rank korelasyon analizi sonuçlarına göre her iki diyatome indeksi versiyonu su sıcaklığı ile negatif, NO2 -N, PO4 -P ve TP ile pozitif korelasyon göstermiştir. Hem çevresel değişkenler hem de diyatome indeksleri bir arada değerlendirildiğinde Eskişehir ili lotik ve lentik habitatlarında ötrofikasyon seviyesinin yüksek olduğu tespit edilmiştir. Tarımsal ve evsel kirliliğin yanında endüstriyel kirliliğin de ötrofikasyonun temel kaynakları olduğu sonucuna varılmıştır.

In this study, water and diatom samples were collected between 11-17 July 2020 by random sampling method from 35 lotic and 21 lentic (dam lake and pond) stations within the borders of Eskişehir province. Diatom species were not found at 5 sampling points from lotic stations. A total of 265 diatom taxa were identified, with 235 taxa belonging to lotic and 173 taxa at lentic stations. The most dominant taxa among these taxa was identified as Humidophila sp. Taxa with the highest recurrence rate were determined as Cocconeis placentula (39), Ulnaria ulna (32) and Ulnaria biceps (31). As a result of Canonical Correnpondence Analysis, two environmental variables which were determined to be significant in water bodies of Eskişehir province, are altitude (F: 1.86, p: 0.002) and water temperature (F: 1.45, p: 0.018). These two environmental variables accounted for the 6.47% of the total variance. No significant difference was found as a result of Mann-Whitney-U test for the environmental variables measured at lotic and lentic habitats except water temperature (Z:-4.858, p<0.001) and salinity (Z: -2.006, p<0.05). While TN values were determined in the range of 3.326-54,243 mg/L, TP values were in the range of 0.021-5.436 mg/L in all water bodies. According to Carlson trophic level index, all stations were determined as hypereutrophic in terms of TN values. In terms of TP values, 7 of the lentic stations and 3 of the lotic stations were determined as eutrophic, while the other stations were determined as hypereutrophic. According to the trophic diatom index, 17 of the lotic stations were above the limit value of 75 and evaluated as hypereutrophic. In lentic stations, 8 stations were determined as hypereutrophic according to the trophic diatom index, while 3 stations were determined as hypereutrophic according to the lake trophic diatom index. According to Spearman rank correlation analysis results, both versions of diatom indices correlated negatively with water temperature and positively with NO2 -N, PO4 -P and TP. When both environmental variables and diatomaceous indices are evaluated simultaneously, it has been determined that the eutrophication level is high in the lotic and lentic habitats of Eskişehir. It was concluded that besides agricultural and domestic pollution, industrial pollution is also the main source of eutrophication.