Yargıç davranışı ve Türk Anayasa Mahkemesi norm denetimi kararlarında ayrışık oylar: Ampirik bir analiz

Abstract

Hukuksal uyuşmazlıkları çözmekle görevli olan yargı kuvvetler ayrılığı ilkesi kapsamında da diğer erklerden ayrı bir yerde bulunmaktadır. Kurumsal olarak yargı örgütü ve yargı faaliyetini yerine getiren özne olarak yargıç nesnellik ve tarafsızlık özellikleriyle anılmaktadırlar. Ancak 20. yy başlarında başlayan araştırmalar hukukun belirsiz olması sebebiyle yoruma muhtaç olduğunu ve yorumu yapan kişiye bağlı olarak değişebileceğini öngörmektedir. Bu araştırmalar yargıç davranışı çalışmalarının temelini oluşturmaktadır. 1960’lı yıllarda ivme kazanan yargıç davranışı araştırmaları farklı disiplinlerin de etkisiyle genişlemiş ve günümüzde pek çok ülkede yerel ve yüksek mahkemelerin incelendiği bir bakış açısını oluşturmaktadır. Yargıç davranışı araştırmalarının temel sorusu yargıçların davranışını şekillendiren faktörlerin neler olduğuyla ilgilidir. Bu kapsamda öne sürülen modeller yasal, tutumsal ve stratejik modeldir. Yasal model, yargıçların karar verirken mevzuat, içtihat, yasa koyucunun amacı gibi hususlar çerçevesinde kaldığını iddia ederken tutumsal model karar alma süreçlerinde yargıçların kişiliğinin, dünya görüşünün etkili olduğu iddia etmektedir. Stratejik model ise yargıçların darasyonel bireyler olması sebebiyle stratejik davrandığını ve karar verirken fayda-maliyet analizi yaptığını ileri sürmektedir. Türkiye özelinde bu konuda yapılan çalışmalar sınırlı düzeyde kalmış; 60 yılı aşan tarihiyle Anayasa Mahkemesi bu açıdan yeterince incelenmemiştir. Çalışma, yargıçların davranışlarının neden farklılaştığı sorusundan hareket ettiği için hükme ve/veya gerekçeye olan muhalefetlere odaklanmıştır.

The judiciary, which is in charge of resolving legal disputes, has a separate place from other powers within the scope of the principle of separation of powers. The judicial organisation and the judge who performs judicial activities are known for their objectivity and impartiality. However, the researches that started in the early 20th century have suggested that the law is in need of interpretation due to its ambiguity and that it may change depending on the interpreter. These researches constitute the basis of studies on judicial behaviour. Judicial behaviour research, which gained momentum in the 1960s, has expanded with the influence of different disciplines and today constitutes a perspective from which courts are examined in many countries. The question of judicial behaviour research is about the factors that shape the behaviour of judges. The models in this context are legal, attitudinal and strategic models. While the legal model claims that judges remain within the framework of issues such as legislation, jurisprudence and the purpose of the legislator, the attitudinal model claims that judges' personality and ideology are effective in decision-making processes. The strategic model, argues that judges act strategically and make cost-benefit analyses while making decisions.In Turkey, studies on this subject have been limited and the Constitutional Court, with its history of more than 60 years, has not been sufficiently analysed from this perspective. The study focuses on the opposition to the verdict and/or the reasoning, as it is based on the question of why the judges' behaviour differs.