Şia İmâmet inancına alternatif bir yaklaşım: Muhsin Kedîver’in Ulemâ-i Ebrâr Nazariyesi ve eleştirisi

Abstract

İmâmet, Şîa mezhebinin en önemli esaslarından biridir. Son dönem Şiî düşünürler tarafından dile getirilen “Ulemâ-i Ebrâr” nazariyesi, Şiî imâmet inancına alternatif bir yaklaşımı ifade etmektedir. Bu çalışmada, Muhsin Kedîver tarafından sistematize edilen “Ulemâ-i Ebrâr” nazariyesi ve bu nazariyeye yöneltilen eleştiriler incelenmiştir. Şîa’nın İmâmiyye fırkası, on iki imamın tıpkı peygamberler gibi Allah tarafından tayin edildiğini, Hz. Peygamber tarafından insanlara bildirildiğini, mâsum olduğunu, ledün ilmi ve tekvinî velâyete sahip olduğunu ileri sürmüştür. Çağdaş Şiî düşünürlerden Muhsin Kedîver, İmâmiyye’nin bu geleneksel imâmet anlayışını eleştirmiş, Şîa’nın ilk ve asıl imâmet anlayışının “Ulemâ-i Ebrâr”nazariyesi olduğunu iddia etmiştir. Hatm-i nübüvvet prensibine bağlı kalan bu nazariye, imâmeti mezhebin esası kabul etmekle birlikte İmâmiyye’nin geleneksel imâmet nazariyesinin ilahî nasb, nebevî nas, ismet, ledün ilmi ve tekvinî velâyetile ilgili iddialarını reddetmekte ve imâmet konusunda beşerî yaklaşımı benimseyerek imamların sadece dindar ve müttaki âlimler olduğunu kabul etmektedir. Kedîver’in teorisini eleştirenlere göre Şîa’nın ilk ve asıl imâmet anlayışı olarak öne sürülen “Ulemâ-i Ebrâr” nazariyesi; aklî ve naklî delillerden yoksun olması, iddialarının mantıksal hatalar barındırması, delillerin çarpıtılarak önyargılı birtakım çıkarımlarda bulunulması ve Şiî kimliğini ortadan kaldırması yanında tarihi belgelerle de kanıtlanamaz. Onlara göre, İmâmiyye’nin imâmet anlayışına alternatif olarak sunulan bu nazariye, modern akla uyum sağlama çabasından başka bir şey değildir. “Ulemâ-i Ebrâr” nazariyesi ve eleştirisini konu edinen bu çalışma, nitel veriler ışığında deskriptif yöntem ile hazırlanmıştır.

Imamate is one of the most important doctrines of the Shia sect. The theory of ‘Ulama al-Abrar expressed by the late Shiite thinkers expresses an alternative approach to the Shiite imamate belief. In this study, the theory of ‘Ulama al-Abrar systematized by Mohsen Kadivar and the criticisms directed to this theory are examined.The Imamiyyah sect of Shia states that the twelve imams were appointed by Allah just like the prophets. He claimed that he was informed by the Prophet to people, that he was innocent, and that he had the God-Given Knowledge (al-‘ilm al-ladunnī) and the Wilayah Takwiniyya. Mohsen Kadivar, one of the contemporary Shiite thinkers, criticized this traditional understanding of Imamiyyah and claimed that the first and main understanding of Imamate of Shia was the theory of ‘Ulama al-Abrar. Adhering to the Seal of Prophecy (Hatm-i Nubuvvet), this theory accepts the Imamate as the basis of the Shia sect, but rejects the traditional Imamate theory of the Imamiyya regarding the divine appointment (nasb), prophetic nas, Innocence, God-Given Knowledge and Wilayah Takwiniyya. It adopts only the humanistic approach of imams to the imamate accepting them as pious and wise scholars.According to those who criticize Kadivar’s theory, the theory of ‘Ulama al-Abrar, which is put forward as the first and primary comprehension of imamate of Shia, cannot be proven with historical documents, besides the fact that it lacks rational and religious text evidence. It claims contain logical errors; some biased inferences are made by distorting the evidence, and it removes the Shiite identity. According to them, this theory, which is presented as an alternative to the Imamiyya’s understanding of imamate, is an effort to adapt to the modern mind.This study, which deals with the theory and criticism of ‘Ulama al-Abrar, has been prepared with the descriptive method in the light of qualitative data.