Sınıf öğretmenlerinin çevre okuryazarlık düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi ve alt boyut ilişkilerinin modellenmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı sınıf öğretmenlerinin çevre okuryazarlık düzeylerini cinsiyet, mesleki kıdem, görev yaptıkları okul tipi, görev yaptıkları yerleşim yeri ve mezun olunan fakülte değişkenlerine göre incelenmesini sağlamak ve çevre okuryazarlık alt boyut ilişkilerini modellemektir. Bu amaç doğrultusunda ilişkisel tarama yöntemi ve yapısal eşitlik modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2021-2022 eğitim-öğretim yılında, Şanlıurfa ilinde devlet ve özel okullarda görev yapmakta olan 363 kadın, 216 erkek olmak üzere toplam579 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada sınıf öğretmenlerinin çevre okuryazarlık düzeylerini farklı değişkenlere göre tespit etmek amacıyla Altınöz (2010) tarafından geliştirilen “Çevre Bilgi Testi”, Aksu (2009) tarafından geliştirilen “Çevre Sorunlarına Yönelik Tutum Ölçeği”, “Wisconsin of Center for Envronmental Education” tarafından yayınlanan ve Karatekin (2011) tarafından Türkçeye uyarlanıp geçerlik ve güvenirlik testleri yapılmış olan “Çevre Davranış Ölçeği” ve “Çevreye Yönelik Duyuşsal Eğilimler Ölçeği” kullanılmıştır. Ayrıca araştırmacı tarafından hazırlanan “Kişisel Bilgi Formu”na yer verilmiştir. Sınıf öğretmenlerinin çevre okuryazarlık düzeyleri incelendiğinde cinsiyet değişkenine göre tutum ve davranış alt boyutlarında anlamlı farklılık görülmemişken bilgi ve davranış alt boyutlarında kadınlar lehine anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Mesleki kıdem değişkenine göre davranış ve tutum alt boyutlarında anlamlı farklılık yoktur. Bilgi alt boyutunda 15 yıl altında mesleki kıdeme sahip öğretmenlerde anlamlı farklılık olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Duyuşsal eğilim alt boyutunda ise çalışma süresi 16-20 yıl arası olan öğretmenler lehine anlamlı farklılık bulunmuştur. Görev yapılan okul tipi değişkene göre tutum ve davranış alt boyutlarında anlamlı farklılık tespit edilmemiştir. Duyuşsal eğilim ve bilgi alt boyutlarında devlet okullarında görev yapan öğretmenler lehine anlamlı farklılık belirlenmiştir. Görev yapılan yerleşim yeri değişkenine göre duyuşsal eğilim ve tutum alt boyutlarında anlamlı farklılık tespit edilmemiştir. Bilgi alt boyutunda ortalama puanlar dikkate alındığında ilçe merkezinde görev yapan öğretmenler lehine anlamlı farklılık belirlenmiştir. Davranış alt boyutunda ise il merkezi ve köy-kasaba da görev yapan öğretmenler lehine anlamlı farklılık olduğu bulunmuştur. Mezun olunan fakülte değişkenine göre tüm alt boyutlar için (bilgi, tutum, davranış ve duyuşsal eğilim) anlamlı farklılık tespit edilmemiştir. Çevre okuryazarlık toplam puanlarında tüm değişkenlere göre (cinsiyet, mesleki kıdem, görev yapılan okul tipi, görev yapılan yerleşim yeri ve mezun olunan fakülte) anlamlı farklılık olmadığı belirlenmiştir. Çevre okuryazarlığı alt boyutları arasındaki ilişkiye baktığımızda bilgi ve davranış arasında negatif ve anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Diğer alt boyutlar arasında ise pozitif, anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir.

This study aims to examine the environmental literacy levels of primary school teachers according to variables such as gender, professional seniority, school type, settlement area, and the faculty from which they graduated and to model the sub-dimension relationships of environmental literacy. For this purpose, the relational screening method and structural equation model were used. The study group for the research consists of a total of 579 primary school teachers, 363 women and 216 men, working in public and private schools in the province of Şanlıurfa during the 2021-2022 academic year. In the research, “Environmental Knowledge Test” developed by Altınöz (2010), “Attitude Scale towards Environmental Problems” developed by Aksu (2009), “Environmental Behavior Scale” and “Scale of Affective Tendencies towards the Environment” published by “Wisconsin Center for Environmental Education” and adapted to Turkish by Karatekin (2011) tested for validity and reliability, were used to determine the environmental literacy levels of primary school teachers according to different variables. In addition, the “Personal Information Form” prepared by the researcher was included. When the environmental literacy levels of primary school teachers were examined, there was no significant difference in the sub-dimensions of attitude and behavior according to the gender variable, while a significant difference was found in favor of women in the sub-dimensions of knowledge and behavior. There is no significant difference in behavior and attitude sub-dimensions according to the professional seniority variable. It was concluded that there was a significant difference in teachers with a professional seniority of less than 15 years in the sub-dimension of knowledge. In the affective tendency sub-dimension, a significant difference was found in favor of teachers whose working period was between 16 and 20 years. No significant difference was found in the sub-dimensions of attitude and behavior according to the type of school variable. A significant difference was determined in favor of teachers working in public schools in the sub-dimensions of affective tendency and knowledge. There was no significant difference in affective disposition and attitude sub-dimensions according to the place of residence variable. Considering the average scores in the knowledge sub-dimension, a significant difference was determined in favor of the teachers working in the district center. In the behavior sub-dimension, it was found that there was a significant difference in favor of the teachers working in the city center and village-town. No significant difference was found for all sub-dimensions (knowledge, attitude, behavior and affective disposition) according to the graduated faculty variable. It was determined that there was no significant difference in environmental literacy total scores according to all variables (gender, professional seniority, type of school, place of work and faculty from which they graduated). Considering the relationship between the sub-dimensions of environmental literacy, a negative and significant relationship was found between knowledge and behavior. It was determined that there was a positive and significant relationship between the other sub-dimensions.