Osmanlı dönemi semâ devrân tartışmaları açısından İbrahim Niksârî’nin Burhân’ül-Elhân fî Hükmi’t-Tegannî ve’d-Devrân adlı risalesinin incelemesi

Abstract

İbrahim b. es-Seyyid Muhammed en-Niksârî, 17. yüzyıl Osmanlı coğrafyasında, Kadızâdeliler hareketinin en güçlü olduğu dönemlerde yaşamış, sûfî meşreb bir şahıstır. Bu çalışmada, İbrahim Niksârî’nin Burhânü’l-elhân fî hükmi’t-tegannî ve’d-devrân adlı eseri incelenerek semâ ve devrân hakkındaki görüşleri tespit edilmiş ve görüşlerinin yaşadığı dönemdeki tartışmalara ışık tutması amaçlanmıştır. Eserde, tasavvufun tartışmalı konularından olan cehrî zikir, semâ, devrân, lahn ve tegannî konuları ele alınmıştır. Ayrıca Halvetîlere yapılan haksız eleştiriler ve Kadızâdeliler’in dinî ve toplumsal amaçları hakkında bilgiler verilmiştir. Bu çalışmanın son bölümünde, ünik nüsha olma özelliğine sahip eserin, günümüz harflerine aktarılmış hâli sunulmuştur.

İbrahim b. es-Seyyid Muhammed en-Niksârî is a sufi person who lived in the 17th century Ottoman geography, whenThe Kadızâdeliler Movement was at its strongest. In this study, İbrahim Niksari's work named Burhânü'l elhan fî Hükmi't-tegannî ve'd-devrân was examined and his views on sama and sufi whirling were determined. In this way, it is aimed to shed light on the debates made in the period when İbrahim Niksari lived. In the work, the controversial subjects of sufism, dhikr jahri, sama, sufi whirling, descant (lahn) and melody are discussed. In addition, information about the unfair criticisms made against the Halvetites and the religious and social aims of the Kadızade liler were given. In the last part of this study, the translation of this work, which was written as a single copy, into today's Turkish is presented.