Katma değer vergisi’nin uyumlaştırılması: Avrupa Birliği ve Türkiye

Abstract

Çalışmanın amacı bir dolaylı vergi niteliğindeki katma değer vergisinin ekonomik entegrasyon sürecinde vergi uyumlaştırılmasını sağlamada en uygun vergi olduğu görüşünden hareketle, Avrupa Birliği’ndeki katma değer vergisi uyumlaştırmasında ve aday ülke olarak Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katma değer vergisi uygulaması açısından uyumunda geçmiş ve bugünkü sürecini vergi politikaları kapsamına makro çerçevede güncel veriler ışığında dijitalleşme, Covid-19 ve kriz süreci gibi hususları belirleyip getirdiği sorunları da tespit ederek incelemektir. Bu kapsamda tez dört bölümden oluşturulmuştur. Birinci bölümde katma değer vergisinin teorik özellikleri ve uluslararası ekonomik entegrasyonun katma değer vergisindeki rolü açıklanmıştır. İkinci bölümde Avrupa Birliği’nin katma değer vergisinin vergi sistemi içerisindeki yeri ve uyumlaştırılmada sağlanan güncel gelişmeler aktarılmıştır. Üçüncü bölümde ise Türkiye’de katma değer vergisi geçişi, genel özellikleri ve Avrupa Birliği mevzuatına uyumluluğu anlatılmıştır. Bu bağlamda ilerleme raporlarına göre belirlenen sapmalar belirlenmiştir. Türkiye’nin katma değer vergisi uyumlaştırılmasında güncel meseleleri ele alınmıştır. Dördüncü ve son bölümde ise katma değer vergisinin vergi politikaları açısından genel bir değerlendirilmesi yapılmıştır. Avrupa Birliği ve Türkiye’nin dolaylı ve dolaysız vergilerde GSYH ve vergi gelirleri içindeki payı ile Avrupa Birliği ve Türkiye’nin katma değer vergisinin GSYH ve vergi gelirleri içindeki payları değerlendirilmiştir. Bu bağlamda Avrupa Birliği ve Türkiye katma değer vergisi uyumlaştırılmasında mevzuatlar konusunda gerekli uyumlaştırılmalar büyük ölçüde tamamlanmış olsa da Türkiye’nin kendi vergi politikalarına göre uyguladığı farklılıklar sapmalara yol açmaktadır. Ayrıca Avrupa Birliği üye ülkelerine göre Türkiye’de dolaylı vergilerin ve katma değer vergisinin vergi gelirleri içerisindeki payı yüksektir. Çalışmanın sonucunda Türkiye’nin vergi politikalarından kaynaklı Avrupa Birliği ile katma değer vergisi uyumlaştırılmasından uzaklaştığı belirlenmiştir. Bu bağlamda Avrupa Komisyonu’nun yayınladığı ilerleme raporlarında geçmiş yıllarda sunulan tavsiyelerin gerçekleştirilerek vergi uyumlaştırılması kapsamında askıya alınan sürecin aşılması gerekmektedir. Bu durum aşıldıktan sonra ilerleme raporlarında ve Türkiye’nin bu yönde ilerlemelerine karşılık ne düzeyde olduğu hususunda bir çalışma sunulmalıdır.

The aim of the study is to examine the past and present process of value-added tax harmonization in the European Union and Türkiye's harmonization with the European Union as a candidate country in terms of value-added tax application in the European Union by determining the issues such as digitalization, Covid-19 and crisis process in the light of current data in the macro framework within the scope of tax policies. In this context, the thesis consists of four chapters. In the first chapter, the theoretical characteristics of value-added tax and the role of international economic integration in value-added tax are explained. In the second chapter, the place of value-added tax in the tax system of the European Union and the current developments in harmonization are explained. In the third section, the transition of value-added tax in Türkiye, its general characteristics and its harmonization with the European Union legislation are explained. In this context, the deviations identified according to the progress reports are determined. Türkiye's current issues in value-added tax harmonization are discussed. In the fourth and final chapter, a general evaluation of value-added tax in terms of tax policies is made. The shares of direct and indirect taxes in GDP and tax revenues of the European Union and Türkiye and the shares of value-added tax in GDP and tax revenues of the European Union and Türkiye are evaluated. In this context, although the harmonization of value-added tax in the European Union and Türkiye has been completed to a great extent, the differences applied by Türkiye according to its own tax policies lead to deviations. In addition, the share of indirect taxes and value-added tax in tax revenues is higher in Türkiye compared to European Union member countries. As a result of the study, it is determined that Türkiye has moved away from the harmonization of value-added tax with the European Union due to its tax policies. In this context, it is necessary to overcome the suspended process within the scope of tax harmonization by applying the recommendations presented in the progress reports published by the European Commission in the past years. After this situation is overcome, a study should be presented on the progress reports and Türkiye's progress in this direction.