Değerlemenin Türk mevzuatında ve uluslararası standartlarda karşılaştırmalı incelenmesi

Abstract

Değerleme, muhasebe ve vergilendirme sürecinin en karmaşık konularından biridir. Değerlemenin amacı işletmelere kayıtlı iktisadi kıymetlerin değerinin belirlenmesidir. Bu nedenle vergi matrahının tespitinde değerleme özel bir öneme sahiptir. Değerleme sürecinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi vergileme sürecinin önemli adımlarından birini oluşturur. Bu çalışmanın konusu da başta Vergi Usul Kanunu (VUK) olmak üzere iç mevzuat ve uluslararası standartlara uygun değerleme sürecinin incelenmesi oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında Türkiye’de değerleme uygulamaları incelenmiş ve farklı ülkeler ile karşılaştırma yapılmıştır. Bu bağlamda değerleme süreci VUK, TMS/TFRS ve BOBİ FRS açısından ayrı ayrı ele alınmış ve her bir mevzuat kapsamında hükme bağlanan kurallar incelenmiştir. Türkiye’de iktisadi işletmelere dahil olan kıymetlerin değerlemesi VUK, TMS/TFRS ve BOBİFRS’ye göre yapılmakta iken 2023 yılında yeni bir düzenleme yapılmış, küçük ve mikro işletmeleri kapsamına alan KÜMİ FRS uygulanmaya başlamıştır. Bu bağlamda artık iktisadi işletmeler hem bağımsız denetime tabi olup olmamaları hem de büyüklükleri esas alınarak sınıflandırılmış ve kendilerine uygun olan standart setini seçerek değerleme yapmaları imkânı sağlanmıştır. Çalışma kapsamında KÜMİ FRS hakkında genel bilgiler verilmiş iktisadi kıymetlerin değerlemesi VUK, BOBİ FRS ve TMS/TFRS açısından ele alınmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise Türkiye’de uygulamada olan muhasebe standartları ile belirlenen bazı ilkelerde uygulanan muhasebe standartları arasında karşılaştırma yapılmıştır. Bu bağlamda İngiltere Genel Kabul Görmüş Muhasebe Standartları (UK GAAP) ile Amerikan Genel Kabul Görmüş Muhasebe Standartları (US GAAP) ele alınmış ve TMS/TFRS ile belirli noktalarda karşılaştırılmıştır. Türkiye’de değerlemenin en önemli amaçlarından biri vergi matrahının belirlenmesidir. Ancak muhasebe standartlarında vergi matrahının hesaplanmasından ziyade işletmenin gerçek durumunun yansıtılması amacı ön plana çıkarılmıştır. Bu durum muhasebe standartları ile VUK’un farklı değerleme kuralları ve ölçütleri kullanmasını gerektirmektedir. Hem ortak raporlama dilinin oluşturulması hem de vergi matrahının doğru belirlenebilmesi için kuralların uyumlaştırılması gerekmektedir. Bu bağlamda gerek hesap planının gerekse değerleme ilke ve ölçütlerinin birbirine benzer olarak düzenlenmesi yerinde olacaktır. Tez çalışmasında muhasebe standartları arasında karşılaştırma yapılmış ve buradan hareketle Türkiye için önerilerde bulunulmuştur.

Valuation is one of the most complex issues in the accounting and taxation process. The purpose of valuation is to determine the value of economic assets registered in enterprises. Therefore, valuation has a special importance in determining the tax base. Carrying out the valuation process in a efficiently is one of the important steps of the taxation process. The subject of this study is to examine the valuation process in accordance with the Tax Procedure Law (TPL), domestic legislation and international standards. Within the scope of the study, valuation practices in Turkey are analyzed and a comparison is made with different countries. In this context, the valuation process is analyzed separately in terms of TPL, TAS/TFRS and BOBİ FRS and the rules stipulated under each legislation are analyzed. While the valuation of the assets included in the economic enterprises in Turkey was made according to TPL, TAS/TFRS and FRS for LMEs, a new regulation was made in 2023 and CUMBIE FRS, which covers small and micro enterprises, started to be applied. In this context, economic enterprises are now classified on the basis of whether they are subject to independent audit or not and their size, and they are provided with the opportunity to make valuation by choosing the appropriate set of standards. Within the scope of the study, general information about the FRS for SMEs is given and the valuation of economic assets is discussed in terms of TPL, FRS for LMEs and TAS/TFRS. In the last part of the study, a comparison was made between the accounting standards applied in Turkey and the accounting standards applied in some countries. In this context, UK GAAP (UK GAAP) and US GAAP (US GAAP) are discussed and compared with TAS/TFRS at certain points. One of the most important objectives of valuation in Turkey is to determine the tax base. However, accounting standards emphasize the purpose of reflecting the real situation of the entity rather than calculating the tax base. This situation requires accounting standards and TPL to use different valuation rules and criteria. In order to establish a common reporting language and to determine the tax base correctly, the rules should be harmonized. In this context, it would be appropriate to organize both the chart of accounts and valuation principles and criteria similar to each other. In this thesis, a comparison is made between accounting standards and suggestions are made for Turkey.