Fıkıh usulünde genel nazariyeler

Abstract

Takdim ettiğimiz bu usul araştırması, kültürel ve ilmî (bilgisel) durumun dikte ettiği şeylere cevap niteliğinde hazırlanmıştır. Şöyle ki; çeşitli alanlarda araştırma yapanların, içerisinde yaşamış oldukları bilgisel alandaki değişimi takip etmeleri gerekmektedir. Usul literatürünü oluşturan kaynaklar, onları yazanların içinde yaşamış oldukları telif ve tedvin döneminin verilerine göre yazılmışlardır. Çünkü geçmişte yaşayanların bize bıraktıkları bilimsel mirasla bu çağın dinamikleri haline gelen modern yöntemlerin günümüze hizmet etmek için etkileşimli bir fikri etkinlik içerisinde olmaları gerekir. Araştırmamız, usul-i fıkhın temelini oluşturan cüz’i meselelerin en önemlilerini teoriler şeklinde formüle etmeyi amaçlamıştır. Bu yapılırken bahsi geçen konulara dikkat çekerek bunların arkasındaki anlamlara ulaşmak ve cüz’i meseleleri kapsayan usul teorisine hizmet eden mânaları açığa çıkarmak amaçlanmıştır. Araştırmaya, şer‘î hükümlerin ispatı için kullanılan yönteme meşruiyet kazandırmaya özen gösteren “hücciyet” teorisi ile başlanmış, hücciyet teorisi mucibince şer‘î hükümleri ispatlayana ulaşmak anlamına gelen “sübut” teorisiyle devam edilmiştir. İlerleyen sayfalarda, zahir (delalet) ve mefhum (makâsıd) şeklinde iki bölüme ayrılan “anlama” teorisine değinilmiştir ki bu teori, muteber bir şekilde bize ulaştığı sabit olan delillerden şer‘î hüküm çıkarma yöntemini temsil eder. Bu yöntemin şer‘î hükümleri ispatlamak için güvenilir ve geçerli olduğu anlaşıldıktan sonra, nass olmamasına rağmen şer‘î hükme ulaşmayı sağlayan “ilhak” teorisine ulaşılmıştır. Bu teori, usuli ilhak teorisini temsil etmektedir. Son olarak, araştırmamız önceki aşamaların pratik sonucuyla (istısmar teorisi) ve usul-i fıkhın uygulanmasıyla elde edilen sonuçlarına çıklamasıyla bitmektedir.

This procedural research you have has been prepared in response to what cultural and cognitive situation dictates. Namely; Those who do research in various fields should follow the change in the cognitive field they have lived in. The sources that make up the procedural literature have been written according to the copyright and codification data that those who wrote them lived in. Because the scientific legacy left to us by those living in the past and the modern methods that have become the basis of this age, must be in an interactive intellectual movement to serve the present. This research in your hands has taken on the task of formulating the most important of the minor issues that form the basis of the jurisprudence in the form of theories. While fulfilling this task, it is aimed to reach the meanings behind them and to extract the meanings that serve the theory of procedure, which are within the scope of minor issues, on the condition that it draws attention to the mentioned issues. The research started with the theory of 'hücciyet', which takes care to give legitimacy to the method used for the proof of the shar'i provisions, and continued with the theory of 'confirmation', which means to reach the one who has proven the shar'i provisions in accordance with the theory of legitimacy. In the following pages, the theory of 'understanding', which is divided into two parts as zahir (delalet) and mefhum (maqasid), is mentioned, which represents the method of deducing shar'i judgments from the evidence that has reached us in a reliable way. After it was understood that this method is reliable and valid to prove the shar'i ruling, the theory of annexation, which provides access to the shar'i ruling despite the lack of nas, has been reached. This theory represents the procedural annexation theory. Finally, our research ends with the practical result of the previous stages (the theory of exploitation) and the explanation of the benefits obtained from the application of the method of fiqh.