Türkiye’de istihdamın kayıt dışılığını etkileyen faktörler: Sektörel ve bölgesel etkilere yönelik ampirik bir analiz

Abstract

Türkiye’de yakın zamanda kayıt dışı istihdamla mücadelede uygulanan politikalarda elde edilen önemli başarılara rağmen kayıt dışılığın süregelen yüksekliği ve özellikle kayıt dışı istihdam oranlarının son yıllarda tekrar artış eğilimine girmesi bu alanda uygulanan politikalarda işgücünün bireysel niteliklerinin, sektörel ve bölgesel faktörlerin kayıt dışılık bağlamında daha detaylı bir şekilde ele alınması gerektiğine işaret etmektedir. Bu bağlamda tez çalışması ilgili faktörlerin istihdamın kayıt dışılığı üzerindeki etkilerini ve bu etkilerin yıllar içindeki eğilimini ortaya koyarken sektörel ve bölgesel farklılıkların kayıt dışı istihdam üzerindeki etkilerinin logit modeli ile ayrıntılı bir şekilde analiz edilmesini amaçlamaktadır. Sosyal güvenlik sistemine kayıtlılık durumunun kayıt dışı istihdamın göstergesi olarak ele alındığı ve 2006-2019 dönemine odaklanan tez kapsamında yürütülen ampirik analizler bireysel özellikler kapsamında kayıt dışılık bağlamında en belirgin farklılıkların eğitim düzeyi, işteki durum ve çalışılan işletme ölçeğinde ortaya çıktığını göstermektedir. Sektör ve bölge spesifik faktörlerin kayıt dışı istihdam üzerindeki farklılıklarının daha anlaşılabilir bir şekilde ifade edilebilmesi amacıyla da Haisken-De New ve Schmidt (1997) tarafından önerilen normalizasyon yöntemi kullanılmış ve bu farklılıklar ülke ortalaması ile kıyaslanabilecek şekilde sunulmuştur. Elde edilen bulgular sektörel ve bölgesel faktörlerin de istihdamın kayıt dışılığı üzerinde önemli etkiler yaratabildiğini ortaya koyarken aynı zamanda bu etkilerin çoğunlukla ülke ortalamasından ayrışan ve kalıç ıbir niteliğe sahip olduğunu göstermektedir. Ayrıca bölgesel ölçekte daha belirgin olmak üzere söz konusu kayıt dışılık farklılıklarında yaşanan azalışlar hem bölgesel hem de sektörel etkilerde dönem içinde genel bir yakınsama eğilimine işaret etmektir. Tüm bu bulgular Türkiye’de kayıt dışı istihdamın azaltılmasına yönelik uygulanacak politikalarda bireysel, sektörel ve bölgesel faktörlerin etkisinin özellikle dikkat alınması gerektiğini ortaya koymaktadır.

Despite the important successes achieved in policies implemented in fighting against informal employment in Turkey, the continuing high levels and especially the increasing trend of informal employment rates in recent years indicate that the individual characteristics of labor, sectoral and regional factors should be examined in more detail in the context of informality. Herein, the thesis study aims to analyze the effects of sectoral and regional differences with logit model on informal employment in detail, while revealing the effects of these factors on the informality of employment and their trend over the years. Considering the status of being registered in the social security system as an indicator of informal employment and focusing on the period of 2006-2019, empirical analyses show that the most substantial differences in the context of informality in terms of individual characteristics appear in the level of education, status at work and enterprise scale. The normalization method proposed by Haisken-DeNew and Schmidt (1997) is used to express the differences of sector and region-specific factors on informal employment in a more understandable way and thes edifferences are presented in a way that can be compared with the country average. The findings show that sectoral and regional factors can also have significant effects on the informality of employment, meanwhile these effects mostly differ from the national average and have a permanent feature. Additionally, more prominently at the regional scale, the decline experienced in informality differentials indicate a general convergence trend, both regionally and sectorally over the period. All these findings reveal that the impact of individual, sectoral and regional factors should be taken into consideration in policies to be implemented to reduce informal employment in Turkey.