Ergenlerde sapkın davranışın nedenleri olarak özdenetim ve aile içi denetim mekanizmalarının analizi

Abstract

Bireylerin neden suça ve sapkın davranışa yöneldiklerini açıklamak amacıyla Gottfredson ve Hirschi (1990) tarafından ileri sürülen Genel Suç Kuramı suçbilim alanında hem psikolojik, hem de sosyolojik temalar içeren nadir kuramlardan biri olma niteliğini taşımaktadır. Kuram, özdenetim düzeyi yüksek bireylerde suça yönlenmenin düşük olduğunu, bu özelliğin gelişiminde ise, çocukluk döneminin yaşamsal önemi bulunduğunu ileri sürmüşlerdir. Özdenetim düzeyi, kurama göre, aile içi denetim mekanizmalarıyla ve, özellikle de, ebeveyn ve bakıcı davranışlarıyla belirlenmektedir. Bu araştırmamızda, anket uygulaması yoluyla, Bursa ilinde farklı ilköğretim okulu ve liselerinde öğrenim gören 12-19 yaş arası 847 öğrenciden özdenetim düzeyleri, aile işlevlerine yönelik algılan ve bildirdikleri farklı saplan davranış sıklıkları konusunda veri toplanmıştır. Analize dahil edilen 825 veri setinin (347 kız ve 478 erkek) korelasyon, regresyon ve Çoklu Varyans Analizi teknikleri kullanılarak yapılan analizlerin sonuçlar, özdenetim düzeyi düşük olan kız ve erkek ergenlerde farklı sapkın davranış biçimlerini sergileme sıklığının, özdenetimleri yüksek olan ergenlere göre daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bulgular Genel Suç Kuramı'mn temel savım destekler niteliktedir. Özdenetim düzeylerinin cinsiyete göre değerlendirilmesinde ortalamalarının kızların lehine olduğu sonucu da elde edilmiştir. İlginç bir diğer bulgu da, ailedeki kız kardeş sayışırım artması ile özdenetim düzeylerinin yüksek olması arasında pozitif ilişkidir. İletişim, birlik, yönetim, yetkinlik ve duygusal bağlam gibi temel aile işlevlerinin özdenetim ve, dolayısıyla da, sapkın davranış sergileme üzerindeki etkilerini incelendiğinde, bu işlevlere yönelik algıların olumluluk düzeylerindeki artışların yine özdenetim düzeylerindeki artışlarla pozitif ve anlamlı korelasyonlar sergilediği görülmektedir. Bu da, özdenetim gelişimindeki aile etkisinin sadece denetimi ve disiplini vurgulayan yönetim ve yetkinlik işlevleriyle sınırlı olmadığım, aile bireylerinin birbirleriyle iletişiminin açık ve net olması, kendilerini özgürce açmaları, duygusalIll bağlılık ve yakınlık ile aile ortamındaki yapıcı ve destekleyici tavırlar gibi etkenlerin de bir 'aile sistemi' yaklaşımıyla değerlendirmeye katılması gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

The General Theory of Crime (GTC) which was proposed by Gottfredson ve Hirschi (1990) in order to explain why individuals tend to committ crime and delinquent behaviour is among the few theories that include themes both from the disciplines of psychology and sociology. The GTC proposes that high self-control individuals show lower levels of crime-related behaviours and the childhood period is of great importance in developing the capacity of self-control in individuals. According to the theory, the development of self-control depends on the familial control mechanisms and, specificaly, on the parents' and caretakers' behaviours related to this aim. In the present study, data were collected from 847 medium and high school students (aged between 12-19 years) enrolled to various educational institutions in the city of Bursa by administering questionnaires including the scales on adolescent's self- control level, perceptions about the familial functions and self-reports on the frequency of delinquents behaviours that were committed by adolescents themselves. Due to the missing data, 825 (347 girls and 478 boys) of 847 data sets were included in the correlational, regressional and Multivariate Analysis of Variance analyses that were conducted for testing the specific hypotheses of the study. Results showed that the low self-control adolescents' frequency of committing delinquent behaviours was significantly higher than the frequency reported by high self-control adolescents. This finding brings support for the fundamental proposition of the GTC. The results of gender comparisons showed that girls' self-control levels were significantly higher than the levels presented by the reponses of boys. An interesting finding pointed out that there was a positive and significant correlation between the level of self-control and the number of adolescents' sisters. The findings regarding the effects of familial functions such as communication, unity, management, competence, and emotional context on individual's self control andon the frequency of committing delinquent behaviours showed that there were positive and significant correlations between the positivity of adolescents' perceptions on the familial functions and the levels of self-control of adolescents. This finding suggests that the effect of family and parents on the development of self-control are not necessarily limited only to the management and competence functions that emphasise control and discipline practices realised within the family. Factors such as a clear and open communication style between family members, freedom of expressing oneself to other members of the family, emotional closeness and intimacy, and supportive and constructive behaviours within the family have also to be considered within a 'family system approach' in the attempts for explaining the development of self-control.