Diyafragma sella ile kavernöz sinüs süperior ve medial duvar bileşkesinin anatomik ilişkisi: Kadaverik çalışma

Abstract

Sellar bölge patolojilerinde, özellikle hipofiz adenomlarının suprasellar ve/veya parasellar yayılımı, bunu kolaylaştıran etmenler tartışma konusudur. Bu tartışma, bölge anatomisinin daha iyi anlaşılmasını zorunlu kılmaktadır. Çalışmamızda kavernöz sinüs medial duvarları ile diyafragma sellanın detaylı anatomisi mikrodiseksiyon tekniği ve histopatolojik kesitler kullanılarak araştırıldı. Çalışmada, 16 erişkin kadavradan elde edilen sfenoid blok örnekleri kullanıldı. Blok halinde çıkarılan 6x5x4 cm boyutundaki örnekler; önde tuberkulum sella ve bilateral anterior klinoid çıkıntılar, ortada pitüiter fossa ve bilateral kavernöz sinüs, arkada dorsum sella, posterior klinoid çıkıntıları ve klivusun süperiorunu içeriyordu. Her örnek üzerinde önce diyafragma sella anatomisini tanımlayan hassas ölçümler gerçekleştirildi. Üç anatomik blok örneği üzerinde mikroskop altında diseksiyon yapıldı. Diyafragma sella, kavernöz sinüs süperior ve medial duvar birleşiminin (bileşke) mikroanatomik detayları ortaya konuldu. Diğer örnekler (n=13) mikrocerrahi diseksiyon yapılmaksızın histopatolojik çalışmaya alındı. Dekalsifiye edilen örneklerin her birinden; bir sagittal ve iki koronal olmak üzere toplam 39 histopatolojik kesit alındı. Hematoksilen-Eozin ve Masson Trikrom ile boyanan örneklerde diyafragma sella ve kavernöz sinüs medial duvarının kalınlığı farklı noktalardan ölçüldü. Histopatolojik örneklerde diyafragma sella, kavernöz sinüs süperior ve medial duvar bileşkesi değerlendirildi. Diyafragma sellanın santralde kalınlığı ortalama 216,73±51,26 mm, periferde kalınlığı ortalama 367,33±133,66 mm idi. Kavernöz sinüs süperior ve medial duvarının histopatolojik incelemelerinde bu iki meningeal yapının diyafragma sella yapısını oluşturduğu görüldü. Komplet diyafragma sella varlığında stalka yakın diyafragma kalınlığı ortalama 210,83±107,31 mm, inkomplet diyafragma sella varlığında stalka yakın diyafragma kalınlığı ortalama 218,50±81,03 mm idi. Tüm örneklerde yapılan ölçümlerde medial duvar kalınlığı ortalama 202±79,07 mm olarak hesaplandı. Komplet ve inkomplet diyafragma sella varlığında diyafragma sellanm stalka yakın kalınlık değerleri ile medial duvar kalınlığı arasındaki fark anlamlı değildi (p>0,05). Histopatolojik çalışmaya alınan tüm örnekler değerlendirmeye alındığında diyafragma sellanm santralde kalınlığı ortalama 216,73±86,69 mm, medial duvar 1/3 alt kesit kalınlığı 161,53±53,86 mm ve medial duvar 1/3 üst kesit kalınlığı 278,46±162,79 mm idi. Medial duvar 1/3 üst ve 1/3 alt kesit kalınlığı arasındaki fark anlamlı idi (p<0,001). Diyafragma sellanm santraldeki kalınlığı ile medial duvar 1/3 alt kesit kalınlığı arasındaki fark istatistiki olarak anlamlı idi (p<0,01). Sella içindeki bir tümörün suprasellar veya parasellar (kavernöz sinüs içine) yayılımını etkileyen pek çok faktör vardır. Tümör büyümesinin doğrultusu, geçilen kompartmanın karşı basıncı, tümörden salgılanan litik faktörler, kompartmanlar arası duvarların yapısı ve elastikiyeti başlıca faktörlerdir. Bu çalışmada sadece pitoiter glandı çevreleyen yapısal faktörlerden duvar kalınlıkları ölçüldü. Komplet ve inkomplet diyafragma sella varlığında stalka yakın diyafragma kalınlığı ile medial duvar kalınlığı arasında belirgin bir fark saptanmadı. Bu nedenle sadece duvarların kalınlığı göz önüne alındığında intrasellar tümoral büyümenin yönü doğal olarak stalkın yaratmış olduğu santral defekte doğru olacağı kanısına varıldı. Suprasellar uzanımın klinik olarak fazla görülmesi de bunu doğrulamaktadır. Parasellar bir yayılımda ise sadece bu anatomik yapısal faktörler göz önüne alındığında tümoral büyümenin yönünü; diyafragma sellanın kalın, stalk açıklılığının komplet olması durumunda, medial duvarın 1/3 alt kısmının inceliği olacaktır.

Facilitating factors for the suprasellar and/or parasellar extension ofthe pituitary adenomas are still unclear. Therefore the anatomy of this region should be understood more precisely. We studied the detailed anatomy of the medial walls of the cavernous sinus and the diaphragma sella with microdissection technic on the hystopathological specimens. 16 sellar tissue blocks (6x5x4 cm) from adult cadavers were used in this study. En-block removed specimens consisted of tuberculum sella and bilateral anterior clinoid tubercles anteriorly, pituitary fossa and bilateral cavernous sinuses centrally and posterior clinoid tubercles and superior part of clivus posteriorly. Microsurgical dissection was performed on 3 specimens. Sensitive measurements defining anatomy of the diaphragma sella were performed on each specimen. Microanatomical details of tuberculum sella, junction of superior and medial walls of cavernous sinus were studied. Thirteen blocks were used for histopathological analysis. A total of 39 (one sagittal and two coronal for each of the 13 blocks) histopathological slices were obtained from decalcified material. Thickness of diaphragma sella and medial wall of cavernous sinus were measured in different points. Central and peripheral thickness (mean) of the diaphragma sella was 216,73±51,26 µm and 367,33±133,66 µm respectively. Histopathological analysis of superior and medial wall of the cavernous sinus revealed contribution of these two meningeal structures to the structure of the diaphragma sella. In the presence of a complete diaphragma sella its mean tickness was 210,83±107,31 µm near to the stalk whereas it was 218,50±81,03 µm in incomplet diaphragma sella. The average thickness of the medial wall was 202±79,07 µm. There was not any significant difference between the thickness of the diaphragma sella (complete or incomplete) near the stalk and medial wall thickness (p>0,05). In all slices the thickness of the diaphragma sella was 216,73±86,69 µm centrally. The lower 1/3 and upper 1/3 thickness of the medial wall were 161,53±53,86 µm and 278,46±162,79 µm respectively. There was a significant difference between the upper 1/3 and lower 1/3 thickness of the medial wall. There was no any significant difference between the upper 1/3 and lower 1/3 thickness of the medial wall of the cavernous sinus (p<0,001 ). The central thicknesses of the diaphragma sella and the lower 1/3 of the medial wall of cavernous sinus were significantly different (p<0,01). There are many factors affecting the suprasellar or parasellar extension of the intrasellar tumors. The growth direction of the tumor, the pressure differences of the compartments, tumoral lytic factors, and the elasticity of the structure between the compartments are main factors. We only measured the thickness of the structures surrounding the pituitary gland. In the presence of complet or incomplet diaphragma sella there was no significant difference between the diaphragma thickness and medial wall. To take in the consideration of the thickness of the wall, it was concluded that the growth direction of tumor will be through the natural central defect of the stalk. This reasoning also confirmed that suprasellar extension of the tumor is more commonly seen in clinic. In terms of parasellar extension; the lower 1/3 of the medial wall of the cavernous sinus may be the most probable site of extension in the presence of a thick diaphragma sella and complete stalk apertura.