Nilüfer Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Bölgesi'nde yaşayan 15 yaş ve üstü kadınların statüsü, yaşam kalitesi ve toplumsal cinsiyet rolleri ile ilgili görüşleri

Abstract

Araştırma, 15 Şubat - 30 Haziran 2005 tarihleri arasında Nilüfer Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Bölgesi (NHSEAB)'nde yaşayan 15 yaş ve üstü kadınlardan yaş ve mahalle ağırlıklarına göre tabakalanarak, sistematik örnekleme yöntemiyle belirlenmiş 857 kadından 819'u (% 95,6) üzerinde yapılmış kesitsel tipte bir çalışmadır. Bu çalışmanın amacı, NHSEAB'ndeki kadınların yaşam kalitesi alan puanları ve kadının statüsü ile toplumsal cinsiyet rolleri hakkındaki görüşleri arasındaki ilişkiyi saptamak, bölgede verilen üreme sağlığı hizmetlerinin kadının statüsüyle olan ilişkisini değerlendirmek, sağlık hizmeti planlayıcılarına kadınlara yönelik politika yapmalarında yardımcı olacak verileri sunmaktır. Araştırmada kadının sosyodemografik ve sosyoekonomik özelliklerini; kadının statüsünü ve toplumsal cinsiyet rolleriyle ilgili görüşlerini sorgulayan iki anket formu ve kadının yaşam kalitesini belirlemek için Dünya Sağlık Örgütü'nün Yaşam Kalitesi Kısa Form Türkçe (WHOQOL-BREF TR) ölçeği kullanılmıştır. Kadının statüsü, eğitim durumu (<9 yıl / ≥9 yıl), çalışma yaşamına katılımı (çalışan / çalışmayan), aile ve toplum içindeki rolü, değeri (çekirdek aile / geniş, parçalanmış aile) ve sahip olduğu mal / mülk durumu (olanlar/olmayanlar) ile belirlenmiştir. Kadınların yaş ortalaması 37,84 ± 16,31'dur. Düşük statülü kadınların kadın başına ortalama gebelik sayısı, canlı doğum sayısı, istemsiz ve istemli düşük sayısı yüksek statüdekilere göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur. Son doğumunda doğum öncesi bakım alma ve sağlık personeli yardımıyla doğum yapma genel olarak düşük statülü kadınlarda istatistiksel olarak anlamlı düzeyde düşük bulunmuştur. Kadının ailesinde önemli kararlar alınırken son sözü sadece kendisi ve beraber söyleme, kendi isteğiyle evlenme, kendisi ve eşiyle birlikte çocuk sayısına karar verme, öğrenim süresi ≥9 yıl olanlarda istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha yüksek bulunmuştur. Araştırmaya alınan kadınlara göre, kadının ailedeki en önemli görevi sırasıyla kadınlık ve annelik, aileyi temsil etmek ve ailenin gelirine katkıda bulunmaktır. Kadının toplumsal cinsiyet ile ilgili olumlu görüşlere katılımı değerlendirildiğinde genel olarak öğrenim süresi ≥9 yıl olanlarda, olumsuz görüşlere katılımda ise < 9 yıl olanlarda istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur. Kadınların yaşam kalitesi alan puanları değerlendirildiğinde, öğrenim süresi ≥9 yıl öğrenim görmüş olan kadınlarda, sadece bedensel ve ruhsal alan ortalama puanları; çalışmıyor ve herhangi bir mülke sahip olan kadınlarda, sadece çevre ve ulusal çevre alan ortalama puanı; çekirdek aile tipine sahip olan kadınlarda, sadece bedensel alan ortalama puanı istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha yüksek bulunmuştur. Sonuç olarak; kadının statüsü, yaşam kalitesi ve toplumsal cinsiyet rolleri ile ilgili görüşleri arasında genel olarak birbiriyle iç içe geçmiş anlamlı ilişkiler saptanmıştır. Genel olarak kadının statüsü yükseldikçe; kadının toplumsal cinsiyet ile ilgili olumlu görüşlerinin arttığı; gebelik, canlı doğum ve düşüklerinin azaldığı; doğum öncesi bakım alma ve sağlık personeli yardımı ile doğumların arttığı; yaşam kalitesi alan puanlarının arttığı bulunmuştur. Araştırmada, kadının statüsünün özellikle kadının eğitim durumu ile çok yakından ilişkide olduğu; aile tipi, mülkiyet ve çalışma durumu ile daha az etkilendiği bulunmuştur. Bu çalışma ile kadının statüsünün yükseltilmesi için, özellikle eğitim durumunun yükseltilmesi gerektiği sonucuna varılabilir. Bu nedenle kadınların eğitim durumlarının yükseltilmesi vazgeçilemez ve çok önemli bir unsur olarak düşünülmelidir.

This cross-sectional study was done between February 15 - June 30, 2005, among 15 years and older 819 women selected by stratified random sampling method living in Nil Ofer Research and Training Area (NRTA). The aim of the study was to determine the scores of quality of life of women livingin NRTA and the relationship between the status of women and gender, to evaluate the relation between reproductive health care in the region and the status of women, to present the data which will be helpful for the health system planners to conduct policy towards women. In the study, two questionnaires, one was about sociodemographic and socioeconomic characteristics of women; the other one was about the status of women and the gender roles and World Health Organization's Quality of Life Short Form in Turkish (WHOQOL-BREF TR) was used. The status of women was determined according to the status of education (<9 years vs ≥ 9 years), working situation (working vs non-working), the role and the value in the society and family (nuclear family vs large, sigle-parent family) and possession of goods and property (yes vs no). The average age of women was 37 ,84 ± 16,31. The average numbers of pregnancy, live births, unintended and intended abortion were statistically significantly higher among women with lower status than women with higher status. During the last pregnancy, the ratio of having prenatal care and delivery with the help of health personel were found statistically significantly lower among women with lower status. While making an important decision in the family saying last word by herself and/or together, marrying by her own desire, fixing the number of children with her and her husband were statistically significantly higher among women with higher status. According to the participants, the most important roles of women in the family were womenhood and motherhood, to represent the family and to help family income, respectively. The agreement of positive opinions about gender among women educated ≥ 9 years and negative opinions among women educated < 9 years were statistically significantly higher. After the evaluation of quality of life domain scores, it was found out that among women educated ≥ 9 years, the average of physical and mental domain scores; among women possess goods and non-working, the average of environmental and social environmental domain scores; among women living in nuclear family, only the average of physical domain scores were found statistically significantly higher. As a result; meaningful, interconnected relationship between the status of women, quality of life and opinions about roles of gender was determined. Generally, when the status fo women gets higher, they have more positive opinions about gender, have lower number of pregnancy, live births and abortion and they get more prenatal care and give birth more with the help of health personel. In our study, it was found out that the status of women have very close relationship with the educational status of women; on the contrary, type of family, possessions and working status are less affected. According to the results of this study, for elevation of the status of women, the level of education should be elevated. For this reason, it should be thought that the elevation of the level of education among women is very important and indispensable component.