Bölgesel kalkınma sürecinde kalkınma ajanslarının rolü ve finansal destek mekanizmalarının etkinliği: BEBKA örneği

Abstract

Ekonomik faaliyetler ve mekân arasındaki ilişki, piyasanın mekân ile bütünleştirilmesiyle ortaya çıkacak sorunların genel denge teorisi ve piyasa mekanizması içinde çözülmesini sağlayan teorik alt yapının olmaması nedeniyle uzunca bir süre ihmal edilmiştir. Thünen ile başlayan klasik yerleşim yeri teorileri ve Isard ile devam eden bölge bilimi yaklaşımı literatüre önemli katkılar sağlasa da, mekânsal farklılıklar ve bölgesel yaklaşımların Neo-klasik iktisadî teori içinde analiz edilebilmesi, eksik rekabet ve artan getirilere dayalı piyasa çözümünün genel denge teorisi içinde analizine imkân tanıyan teorik alt yapının geliştirilmesinden sonra mümkün olmuştur. Firmaların kuruluş yeri tercihlerini etkileyen mekânsal ve bölgesel faktörlerin iktisadî literatür içinde normatif olarak izah edilir hale gelmesi bölgesel kalkınma alanına da yeni ve umut veren bir bakış açısı getirmiş, bölgesel kalkınma politikaları yeniden tanımlanmaya başlanmıştır. Yeni bölgesel kalkınma yaklaşımında Kalkınma Ajansları, mevcut politikaların iyileştirilmesi ve yeni bölgesel politikaların üretilmesinde önemli rol oynayan ve gelecekte bu anlamda oldukça önemli işlevler üstlenebilecek potansiyele sahip kurumlar olarak öne çıkmışlardır. Tezin ilk bölümünde, Neo-klasik iktisat teorisinin temel varsayımları ışığı altında mekânsal analizlerin ana akım iktisatçılarca uzunca bir süre göz ardı edilmesinin sebepleri incelenmiş, ardından Thünen ile başlayan ilk yerleşim teorilerinden itibaren Yeni Ekonomik Coğrafya'ya kadarki süreçte literatürde meydana gelen mekânsal ve bölgesel analizlere ilişkin teorik gelişim özetlenmiştir. İkinci bölümde, teorik temelde yaşanan gelişmelere paralel olarak dünyada bölgesel kalkınma politikalarında yaşanan dönüşüm anlatılmış, ardından Kalkınma Ajanslarının bölgesel kalkınma sürecinde oynadıkları role değinilerek Türkiye'deki Kalkınma Ajansları incelenmiştir. Son bölümde, Kalkınma Ajanslarının sahip oldukları finansal destek mekanizmaları ele alınmış, ardından BEBKA'nın bölgesel kalkınma odaklı çalışmaları özetlenerek finansal destek mekanizmalarının bölgesel kalkınma sürecindeki etkinliği analiz edilmiştir.

The relationship between economic activities and space has been neglected for a long time due to the lack of a theoretical knowledge that allows problems emerging the integration of the market into the space in the general equilibrium theory and market mechanism to be solved. Even though the classical location theories starting with Thünen and Isard's ongoing regional science approach had contributed the literature, analyzing of spatial differences and regional approaches within the Neo-classical economics would just have been possible after the development of theoretical knowledge allowing the market solution based on incomplete competition and increased returns to be analyzed in the framework of general equilibrium theory. The fact that the spatial and regional factors affecting the location preferences of companies to become normative in economics has brought a new and hopeful point of view to the field of regional development, and then the regional development policies have begun to be redefined. In the new regional development approach, development agencies have emerged as institutions playing an important role in the improvement of existing policies and in the production of new regional policies, and in the future, they have a potential to undertake important functions in this sense. In the first part of the thesis, under the light of the basic assumptions of the Neo-classical economics, the reasons are first examined that why the main stream economists had ignored spatial analyzes for long time, and then the theoretical development of spatial and regional analyzes in the economic literature from the first location theories starting with Thünen to the New Economic Geography, is also summarized. In the second part, the transformation in the regional development policies in the world is explained in parallel with the developments on theoretical basis, the role of development agencies in regional development process is explained and so are the development agencies in Turkey. In the last section, the financial support mechanisms of development agencies are first explained, then regional development oriented works of BEBKA are summarized, and lastly its financial support mechanisms in the regional development process are analyzed.