Türkiye yerli koyun ırkları ile bazı melez koyun genotiplerinin yapağı özellikleri ve yapağılarının sanayide kullanılabilirliği üzerine bir araştırma

Abstract

Bu çalışmada Türkiye yerli ve melez koyun ırklarının yapağı özelliklerinin araştırılması ve bu yapağıların halı ve kumaş endüstrisinde kullanılabilme olanaklarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Yapağı örnekleri 8 farklı genotipe ait (Çine Çaparı, İmroz, İvesi, Karayaka, Kıvırcık, Menemen, Karacabey Merinosu, Sakız) 72 erkek ve 11 farklı genotipe ait (Çine Çaparı, İmroz, İvesi, Karayaka, Kıvırcık, Menemen, Karacabey Merinosu, Sakız, Tahirova, Norduz, Karakaş) 435 disi koyunun omuz, kaburga, but bölgesinden makineli kırkımla elde edilmistir. Her bir örneğe ait lif inceliği, lif eğriligi, batma faktörü, medullasyon, kemp kıl oranı, lüle uzunluğu, gerçek lif uzunluğu, elastikiyet, mukavemet, randıman ölçümleri ve bunlara etki eden çevre faktörleri incelenmiştir. Lif inceliği, lif eğriligi, batma faktörü, medullasyon, kemp kıl oranı, lüle uzunluğu, gerçek lif uzunluğu, elastikiyet, mukavemet ve randıman ortalama değerleri sırasıyla, Çine Çaparı koyunlarında 28.64μm, %28.61, 53.23º/mm, %15.16, %4.13, 11.20 cm, 12.03cm, 8.53g/den, %30.79, %60.62; İmroz koyunlarında 34.22μm, %45.99, 49.41º/mm, %16.65, %5.92, 20.25cm, 20.85cm, 11.97g/den, %33.06, %59.46; İvesi koyunlarında 38.03μm, %39.15, 38.47º/mm, %17.35, %10.33, 19.87cm, 20.95cm, 13.91g/den, %30.08, %70.81; Karayaka koyunlarında 43.09μm, %35.05, 38.80º/mm, %40.73, %21.51, 20.86cm, 21.87cm, 12.23g/den, %29.01, %68.57; Kıvırcık koyunlarında 33.42μm, %55.37, 56.56º/mm, %13.03, %1.73, 13.23cm, 14.53cm, 9.38g/den, %32.45, %66.91; Menemen koyunlarında 28.34μm, %37.09, 84.54º/mm, %8.51, %0.94, 7.76cm, 9.83cm, 5.53g/den, %26.22, %62.90; Karacabey Merinosu koyunlarında 24.97μm, %13.93, 112.94º/mm, %12.35, %0.75, 9.57cm, 10.49cm, 4.05g/den, %24.45, %51.91; Sakız koyunlarında 30.48μm, %32.28, 57.81º/mm, %16.95, %6.62, 14.07cm, 15.18cm, 9.44g/den, %32.87, %65.26; Tahirova koyunlarında 32.87μm, %56.89, 56.22º/mm, %11.67, %0.62, 10.76cm, 12.70cm, 9.73g/den, %29.57, %66.44; Norduz koyunlarında 35.79μm, %51.58, 40.79º/mm, %15.48, %5.49, 14.98cm, 15.96cm, 12.05g/den, %30.70, %66.08; Karakas koyunlarında 35.69μm, %50.47, 40.02º/mm, %12.07, %5.91, 15.09cm, 16.21cm, 11.92g/den, %28.98, %61.41 olarak bulunmuştur. Araştırmada incelenen yapağı örnekleri üzerine çevre faktörlerinden genotip, cinsiyet, vücut bölgeleri, genotip x cinsiyetin etkisi genel olarak farklı düzeylerde önemli bulunmuştur ((P<0.01, P<0.05).

This study was aimed at investigating the fleece characteristics of Turkish local and crossbred sheep breeds and their utilization possibilities in the apparel and carpet industry. Wool samples were obtained from the shoulder, rib and rump of 72 males from 8 different genotype (Cine capari, Imroz, Karayaka, Kivircik, Menemen, Karacabey Merino, Sakiz (Chios)) 435 females from 11 different genotype (Cine capari, Imroz, Karayaka, Kivircik, Menemen, Karacabey Merino, Sakiz(Chios), Tahirova, Norduz, Karakas) by machine shearing. Each sample was measured for mean fiber diameter, mean curvature, prickle factor, medullation, kemp fiber ratio, staple length, fiber length, elongation at break, tensile strength and yield and effects of some measurable environmental factors on those characteristics have been also studied. The least squares test means for mean fiber diameter, mean curvature, prickle factor, medullation, kemp fiber ratio, staple length, fiber length, elongation at break, tensile strength and yield were found 28.64 μm, 28.61%, 53.23 º/mm, 15.16%, 4.13%, 11.20cm, 12.03cm, 8.53g/den, 30.79%, 60.62% for Cine capari sheep; 34.22μm, 45.99%, 49.41º/mm, 16.65%, 5.92%, 20.25cm, 20.85cm, 11.97g/den, 33.06%, 59.46% for Imroz sheep; 38.03μm, 39.15%, 38.47º/mm, 17.35%, 10.33%, 19.87cm, 20.95cm, 13.91g/den, 30.08%, 70.81% for Awassi sheep; 43.09 μm, 35.05%, 38.80º/mm, 40.73%, 21.51%, 20.86cm, 21.87cm, 12.23 g/den, 29.01%, 68.57% for Karayaka sheep; 33.42μm, 55.37%, 56.56º/mm, 13.03%, 1.73%, 13.23cm, 14.53cm, 9.38g/den, 32.45%, 66.91% for Kivircik sheep; 28.34μm, 37.09%, 84.54º/mm, 8.51%, 0.94%, 7.76cm, 9.83cm, 5.53g/den, 26.22%, 62.90% for Menemen sheep; 24.97μm, 13.93%, 112.94º/mm, 12.35%, 0.75%, 9.57cm, 10.49cm, 4.05g/den, 24.45%, 51.91% for Karacabey Merino; 30.48μm, 32.28%, 57.81º/mm, 16.95%, 6.62%, 14.07cm, 15.18cm, 9.44g/den, 32.87%, 65.26% for Sakiz(Chios) sheep; 32.87μm, 56.89%, 56.22º/mm, 11.67%, 0.62%, 10.76cm, 12.70cm, 9.73g/den, 29.57%, 66.44% for Tahirova sheep; 35.79μm, 51.58%, 40.79º/mm, 15.48%, 5.49%, 14.98cm, 15.96cm, 12.05g/den, 30.70%, 66.08% for Norduz sheep; 35.69μm, 50.47%, 40.02º/mm, 12.07%, 5.91%, 15.09cm, 16.21cm, 11.92g/den, 28.98%, 61.41% for Karakas sheep, respectively. The effects of genotype, sex, individual body region, genotype x sex, on the above characteristics were found generally significant (P<0.01, P<0.05).