Finansal krizler ve kriz yönetme politikaları: 1980 sonrası Türkiye örneği

Abstract

Finansal krizler ülkemizde ve diğer gelişmekte olan ekonomilerde gelişmiş ülkelere ve önceki dönemlere göre 1990’lardan itibaren daha sık karşılaşılmakta ve daha maliyetli geçmektedir. Ekonominin krize mukavemetinin arttırılması, krize tam zamanında ve etkin müdahale edilmesi finansal krizlerin mahiyetinin teorik ve amprik açıdan iyi kavranmasını gerektirir. Çalışmada ülkemizde 1980 sonrasında tecrübe edilen krizlerin, finansal kriz teorileri zeminine oturtularak kavranması hedeflenmiştir. “Finansal kriz nedir?” sorusu cevaplanmış ve realitede tecrübe edilen finansal kriz türleri ele alınmıştır. Finansal kriz türleri para krizi, bankacılık krizi, sistemik finansal kriz, SS krizi, borç krizi, ikiz para ve bankacılık krizi, ikiz para ve borç krizi şeklinde tasnif edilmiştir. Finansal kriz teorileri birinci ve ikinci nesil para krizi teorileri, monetarist yaklaşım, finansal kırılganlık-aşırı spekülatif ticaret yaklaşımı, dış borç kriz teorisi, üçüncü nesil kriz teorileri, asimetrik bilgi yaklaşımı, SS kriz teorisi şeklinde sınıflandırılmıştır. Kriz yönetimi krize mukavemet ve krize müdahale şeklinde ele alınmıştır. Krize mukavemet gelecekte bir krizin vuku bulması açısından şimdiden kriz zemininin yok edilmesini hedefler. Krize müdahale başlamış veya başlamak üzere olan bir krizin nasıl durdurulacağını ve krizden nasıl çıkılacağını konu alır. “Olay” metodu ve yıllık veriler kullanılarak 1980 sonrasında ülkemizde tecrübe edilen finansal kriz vakaları tanımlanmıştır. Kriz mahiyetindeki finansal istikrarsızlıklar 1978-80, 1988, 1991, 1994, 1998-9, 2001 vakaları, kriz mahiyetinde olmayan istikrarsızlıklar 1984, 1986, 1996 (döviz kuru istikrarsızlıkları); 1981, 1984, 1993, 2000, 2002, 2003 (bankacılık sektörü istikrarsızlıkları) olarak tanımlanmıştır. Kriz tecrübelerinden 1978-80, 1988, 1991, 1994 vakalarının pür para krizi, 1998-9 vakasının pür bankacılık krizi, 2001 krizinin ikiz para ve bankacılık krizi, 1994, 2001 krizlerinin SS krizi olduğu sonucuna varılmıştır.

Financial crises in the developping countries are more cost than in the developped countries. And they have been more cost since 1990’s than before. They have more frequently occurred in the EM countries since 1990’s. We have to understand theire natures to perform promt corrective action in the ideal time during intervention the crisis, and to decrease the backround of crisis. In this study we have target to explain the financial crises that have occurred in our country after 1980’s by comparing with the crises in the other EM countries and replacing theoretically to a ground. Financial crisis is a severe disturbence that causes to a serious contraction in the economy. In the first chapter we focused to the question as “whaat is a financial crisis?”. Additionally we classified the financial crises experied in reality as seven types: currency/BOP crises, banking crises, systemic financial crises, debt crises, Sudden Stops (SS) crises, twin currency and banking crises, and twin currency and debt crises. There are the financial crisis theories in second and thirth chapter. It is possible to classify the financial crises theories as that: first and second generation (canonical) currency crisis theories, monetarist approach, financial fragility/overtrading speculatively, foreign debt crisis theory, asymetric information approach, and SS crisis theories. Fourth chapter focused management crisis. The management crisis has been studied as two areas: first preventing or intervention the crises (recovery from crises) during happening., and second resistence to crises before happening. In the final chapter, we studied financial crises experied in our country after 1980 as the “event’s” method and annual datas are used. The financial disturbence defined as financial crisis are the occurrences in 1978-80, 1988, 1991, 1994, 1998-9, and 2001. Those of them are sufficiently sever financial disturbences but non-crises: 1984, 1986, 1996 (that are currency rate instabilities), and 1981, 1984, 1993, 2000, 2002, and 2003 (that are banking instabilities). In this chapter, the financial crises occurred in our country since 1980 were emprically defined as that: 1978-80, 1988, 1991, and 1994 crises are pure currency crises; 1998-9 is a pure banking crisis; 2001 is twin currency and banking crisis; and 1994, 2001 are Sudden Stops (SS) crises.