Vadeli işlem piyasaları ve spot piyasalarda fiyat keşfi ve volatilite yayılımı: Borsa İstanbul'da bir uygulama

Abstract

Yatırımcılar açısından piyasalara gelen bilgi akışına hâkim olabilmek ve yatırım politikalarını bu bilgiler doğrultusunda hazırlayabilmek son derece önemli bir olgudur. Vadeli işlem piyasaları ile spot piyasalar arasındaki fiyat keşfi, liderlik-gecikme ve volatilite yayılımı ilişkileri de optimal portföy oluşturma bağlamında önemli bilgiler içermektedir. Bu çalışmada, Türkiye'de vadeli işlem ve spot piyasaları arasındaki söz konusu ilişkiler, BIST 30 endeksi bağlamında, 2 Şubat 2006 - 30 Kasım 2016 dönemi için, gün sonu fiyat verileri kullanılarak araştırılmıştır. Çalışmada, piyasa fiyatları arasındaki ilişki ile piyasaların fiyat keşfine sağladıkları katkı, Johansen eşbütünleşme testi, VECM modeli ve Granger nedensellik analizi yardımıyla incelenmiştir. Analiz sonuçları, piyasaların uzun dönemde birlikte hareket ettiğine, piyasa fiyatları arasındaki uzun dönem denge ilişkisinden sapmaların tekrar dengeye geldiğine ve piyasa fiyatları arasında iki yönlü bir nedensellik ilişkisinin bulunduğuna işaret etmektedir. Çalışmada incelenen bir diğer konu, negatif ve pozitif şokların piyasa volatiliteleri üzerindeki etkisidir. Bu amaçla uygulanan GJR-GARCH analizi sonucunda, her iki piyasanın da kendi negatif şoklarına, pozitif şoklara kıyasla daha yüksek bir tepki verdiği tespit edilmiştir. Piyasa volatiliteleri arasındaki yayılım ilişkisi ile zamana göre değişen dinamik koşullu korelasyon ilişkisi ise, DCC-GARCH yöntemi ile araştırılmış, piyasalar arasında iki yönlü bir volatilite yayılımının varlığına ve piyasa getiri volatiliteleri arasında güçlü bir bağımlılığın olduğuna dair bulgulara ulaşılmıştır. Yapılan analizler neticesinde elde edilen bulgular, söz konusu piyasalarda meydana gelen fiyat ve volatilite değişimleri arasında karşılıklı bir nedensellik ilişkisinin varlığına ve yeni bilginin her iki piyasada da yayıldığına işaret etmektedir. Bu sonuç, her iki piyasanın da fiyat keşfi ve volatilite yayılımında rol oynadığı hipotezini desteklemektedir.

In terms of investors, it is essential to be aware of the flow of information accross markets and build up investment policies in line with this information. The price discovery, lead-lag and volatility spillover relationships between futures markets and spot markets contain important information in the context of optimal portfolio composing. In this study, the relevant relations between futures markets and spot markets in Turkey were investigated in the context of BIST 30 index, using the daily closing prices for the period from 2 February 2006 to 30 November 2016. The results of Johansen cointegration test, VEC model and Granger causality analysis indicate that these markets move together in the long run, deviations from the long-run equilibrium relationship re-balance and there is a two-way causal relationship between markets' prices. The results of GJR-GARCH analysis, in order to examine the effect of negative and positive shocks on the markets' volatilities, indicate that both markets responded more strongly to their negative shocks than to positive shocks. The volatility spillover effects and the time-varying dynamic conditional relationship between markets was investigated by DCC-GARCH method. The results indicate that there is a strong dependence between markets' return volatilities. Also a significant bidirectional relationship is found in volatility transmissions between the markets. Findings generally indicate that there is a bidirectional causality relationship between price and volatility changes of the markets and the new information spills over both markets. This result supports the hypothesis that both markets play a role in price discovery and volatility spillover.