Uluslararası muhasebe standartlarına göre türev ürünlerin muhasebeleştirilmesi

Abstract

Bu yüksek lisans tez çalışmasının amacı; finansal araçlardan olan türev ürünlerin (forward, future, swap ve opsiyon) muhasebeleştirilmelerine ilişkin problemleri belirlemek, bu sorunlara çözüm önerileri sunmak, bu türev ürünlerin Türkiye’deki kullanımını ve muhasebeleştirilmesini açıklamaktır. Konuya ilişkin olarak öncelikle Uluslararası Muhasebe Standartları (IAS), Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (IFRS)’ndaki uygulamalar ile Türkiye’deki yasal düzenlemeler ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bu standartlar ve uygulamalar çerçevesinde çözüm önerileri ortaya konmuştur. Türev ürünler, değerlerini dayalı oldukları varlık, fiyat, oran veya endeksten alırlar. Bu araçlar, var olan bir pozisyonun korunması (hedging) veya spekülatif amaçlarla kullanılabilmektedir. Son yıllarda türev finansal araçların kullanımı önemli derecede artmıştır. Bu araçlar, riskten korunmak açısından etkin araçlar olmakla birlikte, önemli tutarlarda ve beklenmedik kayıplara da neden olabilmektedir. Türev araçlar bir işletmenin risk profilini öyle hızlı değiştirebilmektedir ki, bu değişikliği muhasebe kayıtlarından açık bir şekilde görmek mümkün olamamaktadır. Bu nedenle, önümüzdeki yıllarda ülkemizde de sıklıkla karşılaşacağımız türev ürünlerini doğru yorumlayabilmek için, ortak muhasebe standartları uygulamak bir zorunluluk haline gelmektedir. Uluslararası Muhasebe Standartları’ndan yola çıkılarak düzenlenen bu standartlar, işletmelerin bilançolarında gösterdikleri varlıkları daha doğru yorumlayabilme olanağı vermektedir. Mevcut IAS 32 ve 39 no.lu standartlar, türev finansal araçların raporlanması ve muhasebeleştirilmesine ilişkin ilkeleri ortaya koymaktadır. Ülkemizde ise türev ürünler genellikle “Nazım Hesap”larda takip edilmektedirler. Türev ürünlerin değerlemelerine ilişkin sorunların çözümünde de, işletmelerin bu sözleşmelere hangi amaçlarla taraf oldukları temel belirleyici kriter olmaktadır. Riskten korunma amacıyla taraf olunan sözleşmelerin değerleme kazanç veya kayıpları sözleşme vadesi sonuna kadar ertelenirken, spekülasyon amacıyla taraf olunan sözleşmelerin değerleme kazanç veya kayıpları ise değerleme tarihinde dikkate alınmaktadır.

The objective of this master project is to determine the accounting problems for derivative financial instruments, to suggest some solutions and to determine their usage in Turkey by conducting a survey. IAS’s and IFRS’s standards and applications and legal framework in Turkey are retreived after determining the accounting problems for derivative financial instruments. Derivative tools gain their values from the entity, price, ratio or index, which they depend on. These tools, can be used for maintaining an existing position (hedging) or for speculative purposes. In last few years, the use of the derivative tools has increased cautiously. These tools are effective in risk guarding, however, they can also be the reason of big losses. Derivative tools can change the risk profile of an organization so fast that it’s impossible to see this change clearly from the book keeping records. Therefore, derivative tools that we will often see in our country’s economic life in next few years should be book-kept in universal accounting standards. These accounting standards give a chance to comment on companies’ balance assets. IAS 32 and IAS 39 established some principles related to disclosure of reporting and accounting for derivative instruments. In our country, derivative instruments usually recorded as “Memorandum Items”. Companies’ purpose in entering into derivative instruments is the main criterion fort he solution of valuation problems. While contract’s unrealised gain or loss should be deferred until contract’s exercise date for the purpose of hedging; gain or loss should be recognised on the valuation date for the purpose of speculation.