İslam düşünce geleneğinde tahkim meselesi ve mezhebi ekoller üzerindeki etkisi

Abstract

İslam düşünce ekollerinin teşekkülünde rol oynayan ve kitlesel anlamdaki ilk mezhebî karakterli hareket olan Hâricîliğin de teşekkülüne yol açan Sıffîn Savaşı ve buna eşlik eden Hakem/Tahkim Olayı İslam Mezhepleri Tarihi açısından son derece önemli bir olaydır. Bu çalışma, Hakem Olayı'nın Sünnî, Şiî ve Hâricî kaynaklara göre anlatımıyla başlamakta, devamında sayılan bu üç mezhebe mensup bazı tarihçi ve müelliflerin, Hakem Olayı örnekliğinde, tarih aktarım ve yorumlamalarındaki mezhep etkisini irdelemektedir. Çalışmada Hakem olayı; olabildiğince tarafsız, eleştirici, akla uygun bir metotla ve bilimsel bilgiye ulaşma çabasıyla ele alınmıştır. Çalışmada Sünnî, Şiî ve Hâricî kaynaklar karşılaştırmalı bir şekilde incelenmiş, bu yapılırken adı geçen mezheplerin bizzat kendi mensuplarının kaynaklarına başvurmaya gayret gösterilmiş, birinci elden verilere ulaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda mezhep mensubiyetinin tarihi anlama, aktarma ve yorumlamada etkili olduğu anlaşılmış, tarihçilerin tarihe mezhebî görüşlerinin penceresinden baktıkları sonucuna ulaşılmıştır. Öte yandan hakim zihniyetin tarih aktarımını yönlendirdiği, gücü elinde bulundurup iktidarda olanların etkisiyle, bize ulaşan verilerin sonradan şekillendirildiği sonucu elde edilmiştir.

Siffin battle and Tahkim, arbitration, case which contributed to the occurrence of the first mass sectarian division, Kharijites, in Muslim tradition is one of the most important events in history of Islam. This event is also important for discipline of History of Sectarian Movements. This study examines the Tahkim/arbitration related reports through Sunni, Shia and Kharijiet chronicles eyes afterwards examines how sectarian perspecive influenced the narratives of three mentioned groups. I did my best to examine the Tahkim/arbitration case with a neutral, critical and academical point of view. Sunni, Shia and Kharijites perspectives are given through their own primary sources in a comparative method. At the and of the study we found out the sectarian adherence has a very deep impact on understanding, commenting and narrating the history. We also came to the conclusion that political powers also have a great influence on reshaping the sources and chronicles.