Hadis ilminde merfu-mevkuf ilişkisi

Abstract

Farklı yaklaşım ve değerlendirmeler olmakla birlikte; hadis ve sünnetin muhtevasına sahâbe ve tâbiînin söz ve fiilleri de dâhil edilmiş, sonraları ise Hz. Peygamber, sahâbe ve tâbiîne ait söz, fiil ve takrirler için ayrı ıstılahlar kullanılmıştır. Merfû hadislerle beraber mevkuf ve maktû rivayetler de ilk tasnif edilen hadis, tefsir ve fıkıh kaynaklarında yer almıştır. Hicrî III. yüzyıldan itibaren eserlerde öncelikle merfû rivayetlere yer verilmeye başlanmış, son yıllara kadar da mevkuf rivayetlerin müstakil tasnifi yapılmamıştır. Bazı hadisler ise hem merfû, hem de mevkuf olarak rivayet edilmiştir. Farklı sebeplerden hareketle birçok sahâbî Hz. Peygamber’den duyduklarını O’na nispet etmekten çekinmiş ve merfû hadisin muhtevasını kendi sözü şeklinde zikretmiştir. Merfû hadisleri bilinçli olarak mevkuf rivayet etme düşüncesi daha sonraki bazı râvilerde de görülmektedir. Bunun neticesinde merfû olarak sahih kabul edilen birçok hadis aynı zamanda mevkuf rivayet edilmiştir. Diğer taraftan adalet ve zabt yönüyle cerh edilen bazı râviler ise kasıt veya hatayla gerçekte mevkuf olan birçok rivayeti ref etmişlerdir. Merfû ve mevkuf nakledilen rivayetlerin sıhhat durumunun belirlenmesi için sened ve metin birlikte dikkate alınmaktadır. Birçok râvi cerh ve ta‘dîl açısından raffâ‘ diye nitelendirilmiş, bazılarının ise naklettikleri bütün merfû hadisler reddedilmiştir. Hadislerin merfû veya mevkufluğunun belirlenmesinde reyle bilinemeyecek konulardaki rivayetler diğerlerinden farklı değerlendirilmemiş, hadislerin muhtevası dikkate alınmaksızın bütün rivayetler tetkik ve tenkide tabi tutulmuştur. Mevkuf rivayetlerin merfûlaştırılmasında İsrâiliyat kaynaklı rivayetlere de bilhassa dikkat çekilmiştir.

Despite diverse approaches and perspectives, it is commonly argued that sayings and acts of the Companions (sahaba) and the Followers (tabiin) have been included in the contents of the hadith and sunnah. Later in time, different jargon have been put in use to differentiate the sayings and acts of the Prophet (including those acts which he did not prohibit, takrir) from those of the Companions and the Followers. Together with marfu‘ hadiths, both mawquf and and maqtu‘ narrations were also included in the first compilations of hadith, tafsir, and fiqh sources. As of third century AH, hadith collections consisted primarily of marfu hadiths, and until recent years mawquf hadiths had not been compiled separately. Some hadiths have been cataloged as both marfu‘ and mawquf. Due to various reasons, many Companions abstained from associating the Prophet with something they actually heard from him, and narrated the content of a marfu‘ hadith as their own saying. Consciously narrating some marfu‘ hadiths as mawquf has been practiced by some later narrators too. As a result of this, many marfu‘ hadiths have also been cataloged as mawquf. Some narrators, who were contested due to their failure in disciplined religious practice and weak memory, linked to the Prophet, either intentionally or by error, many narrations which were in fact mawquf. Chain of narration and text are taken into consideration together to find out which hadiths are marfu‘ and which are mawquf. Many narrators have been considered as raffa’ due to contestations, and all marfu‘ hadiths received from many other narrators have been completely rejected. Narrations that cannot be determined by opinion to find out whether a hadith is marfu‘ or mawquf have not been considered differently. All narrations have been analyzed and criticized without taking the content into account. Israeli-based narrations are also drawn attention in the process of mawquf narrations becoming marfu‘.