Bazı yağlık kolza (brassica napus ssp. oleifera) çeşitlerinde verim ve kaliteye ilişkin karakterler üzerinde araştırmalar

Abstract

Bu araştırma, Bursa bölgesinde kışlık tahıllarla ekim nöbetine girebilecek ve yağ üretimine katkıda bulunabilecek yüksek verimli ve kaliteli kışlık kolza.çeşitlerini saptamak amacıyla yapılmıştır. Denemede 5 adet yağlık kolza ve 1 adet yağ şalgamı çeşiti kullanılmıştır. Denemeler, kışlık ve yazlık olmak üzere 2 ayrı dönemde 3 tekerrürlü tesadüf blokları deseni içinde yürütülmüştür. Yazlık ekimde, aslında kışlık gelişme tabiatında olduğu bildirilen çeşitler gerekli soğuklanmayı alamadıkları için sapa kalkamamışlar ve çiçeklenememişlerdir. Denemede, çeşitlerin morfolojik ve fizyolojik özellikleri yanında verim ve verim komponentlerine ilişkin özellikler ile kalite Özellikleri üzerinde durulmuştur. Denemeye alman çeşitler arasında bitki boyu, yandal sayısı, sapa kalkma süresi ve çiçeklenme süresi bakımından önemli farklılıklar saptanmıştır. Bitki boyu bakımından en yüksek değer Si 6720/76 çeşitinde saptanırken yandal sayısı bakımından en yüksek değeri alan Rex çeşiti aynı zamanda en erken sapa kalkan ve çiçeklenen çeşit olma özelliğini de almıştır. Ana sap başına kapsül sayısı bakımından çeşitler arasında önemli bir farklılık olmadığı halde kapsül başına tane sayısı ve 1000 tane ağırlığı bakımından çeşitler arasındaki farklılık önemli çıkmıştır. Denemeye alınan çeşitler arasında tane verimi bakı mından ise önemli farklılıklar gözlenememiştir. Buna rağmen, en düşük verime sahip Si 6720/76 çeşiti ile en yüksek verime sahip. Chr. 1617/82 çeşiti arasında 40 kg'lık bir farklılık vardır, Chr. 1617/82 çeşiti 210 kg/da verim verirken, ikinci sırayı alan Rex çeşitinin verimi ise 198 kg/da olmuştur. Denemeye alınan tüm çeşitlerde yağ oranı % 40' m üzerinde bulunmuştur. Diğer yandan, bu çeşitlerde erusik asit sıfır düzeyindedir. Yağ asitleri kampozisyonu da yağ kalitesi yönünden ye terli düzeydedir. Sonuç olarak, denemeye alınan çeşitlerin yağ oranı ve yağ kalitesi yönünden oldukça yüksek düzeyde bulunduğunu söylemek mümkündür. Kolza, bölgemizde serin iklim tahılları yerine ikame olabilecek iyi bir münavebe bitkisidir. Tahıllardan daha önce olgunluca geldiği için ikinci ürün yetiştirme programlarında ön bitki olarak kullanılabilir. Özellikle, verimli çeşitlerin ekilmesiyle hem yağ üretimine katkıda bulunulmuş olacak, hem de yeni bir münavebe sistemi doğmuş olacaktır.

This research, was caried out to determine the high yielding and quality winter rapeseed cultivars in order to use cereals-sun flower cropping system and to increase oil production in Bursa. The materyal of the research consisted of 1 turnip rape and 5 rapeseed varieties. The research was designed in randomized block design with 5 replications, in two different seeding time as winter and summer seeding. In this research morphologicial and bhysiological characte ristics of varieties, production and quality traits were examined. Significant differences between varieties in plant height, num ber of lateral branch, stem elongation and blooming time were noted. It was determined that Si 6720/76 variety was the tallest while Rex which had the most lateral branch was also the eafcliest in stem elon gation and blooming. Despite no difference between varieties in respect to the number of pod per main stem, there v/as a significant difference between varieties in number of grain per pod and the 1000-seed weight. There were no significant differences between varieties in seed yield but it was obtained 40 kg/da yield difference between the lowest (Si 6720/76) and the highest (Chr. 1617/82) yielding varieties. The seed yield of Chr. 1617/82 and Rex varieties were 210 kg/da and 198 kg/da, respectively. Oil percent of all varieties examined was higher than 40 % and the oil didn't contain erusic acid. The composi tion of oil acids was also suitable in oil quality. Due to it couldn't be met enough vernalization of the winter type varieties the stems arise and reach blooming stage in the summer seeding. In conclusion, it is possible to say that the oil content and its quality of all winter seeding plants tested in this research were considerably higher. Seemingly rapeseed will be one of the best rota tion crop to replace of cool season cereals in the region. Because of its earlier maturation than cereals rapeseed can be seeded as a main crop in two crop production system. Not only will it have been contributed to oil production but also a new rotation system will have been improved by sowing especially the productive rapeseed varie ties.