İstihdam potansiyelinin belirlenmesinde bağlantı analizi yaklaşımı Türkiye örneği

Abstract

İşsizlik, günümüzde her yönetimin çözümlemeye çalıştığı önemli sosyal ve ekonomik sorunlardan biri olarak kabul edilmek­tedir . Bu yüzden uygulanacak ekonomik politikaların başarılı sayılmasında dikkate alınan göstergelerden birini işsizliğin azaltılması teşkil etmektedir. Ekonomik kalkınmasını plana bağlayan bütün ülkelerde istihdamın yönlendirisinin , planlama faaliyetinin en önem­li unsurlarından biri olduğu kabul edilmektedir. Ekonomik hedeflerin belirlenmesi ve gerçekleştirilmesinde, sektörlerarası tercihlerin ortaya konulması büyük önem taşımaktadır. Sektörülerarası ekonomik ilişkilerin yönü ve yoğunluğunun açıklanmasında çeşitli yaklaşımlar sözkonusudur. Bağlantı analizi de bu çerçevede önemli bir araç olarak görülmektedir. İmput-output metoduna dayandırılan bağlantı analizi, ileriye ve geriye bağlantı katsayılarının hesaplanması yoluyla sektörlerin birbirini teşvik etme derecesini ve ekonomideki ağırlığını belirleme temeline dayan­maktadır. Sözkonusu analiz, istihdam açısından sektörlerarası ilişkilerin ve sektörlerin istihdam potansiyellerinin belirlenmesi için de uygun bir araç olarak kullanılmaktadır. Birinci Bölüm’de bağlantı analizinin yapısı ele alınmaktadır. Bu bölümde: bağlantı analizinin teorik temelleri, bağlantı analizi uygulamaları ve çalışmada izlenen metodla ilgili açıklamalara yer verilmektedir. Bağlantı türleri, bağlantıların sınıflandırılması ve bağlantıların ölçümü teorik açıklamalar çerçevesinde sunulmaktadır. Dengesiz büyüme ile bağlantılardan hareketle belirlenen anahtar sektörler arasındaki ilişkilere de yer verilmektedir. Bağlantı analizini kullanan yakla şımlar ve bağlantı analizinin değerlendirilmesi konu ile ilgili uygulamalar olarak ele alınmaktadır. Bu bölüm, metodik açıklamalar ile son bulmaktadır. İkinci Bölüm, Türkiye’ de istihdam sorunu ve istihdam yara­tıcı anahtar sektörlerin belirlenmesiyle ilgilidir. Bu bölümde işsizlik sorunu , önce gelişmekte olan ülkeler ve Türkiye açısından, temel özellikleriyle ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Türkiye’de istihdam sorunu ele alınırken nüfusun yapısı ve özel­likleri, istihdam sorunu ile bağlantılı olarak incelenmektedir. İstihdamın yapısı ve özellikleri ile işsizlik sorunu, planlı dö­nemde öngörülen hedefler, uygulanan politikalar ve gerçekleşmeler çerçevesinde ana hatlarıyla ele alınarak sunulmaktadır. Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından hazırlanan 1979 yılına ait Türkiye İnput-output tablosu kullanılarak 64 sektör bazında istihdam yaratıcı anahtar sektörlerin belirlenmesine yönelik uygulamanın so­nuçları, bu konuda daha önce yapılan çalışmaların değerlendirilmesi ile birlikte tartışılmaktadır. İstihdam açısından sınıflandırma yapılırken sektörler için hesaplanan ileriye, geriye ve toplam bağlantılar esas alınmaktadır. İleriye, geriye ve toplam istihdam bağlantıları yüksek bu­lunan sektörler ithalata bağımlı olma, ihracata yönelik olma, ara ­ malı veya yatırım malı üretme durumlarına göre de ayrıca değerlendirilmektedir. İstihdam yaratıcı anahtar sektörlerin desteklenme­sinin, istihdam hacmine olumlu etkileri olacağı ve bu sektörlerin sahip olduğu yüksek bağlantılar yoluyla ekonomide sanayilerarası yatay ve dikey bütünleşmenin sağlanacağı. Bu çerçevede istihdam açısından plan hedefleri belirlenirken istihdam yaratıcı anahtar sektörlerin gözden uzak tutulmaması gerektiği vurgulanmaktadır. Çalışmamız bu sektörlerin hangileri olduğu ve ne gibi özelliklere sahip bulunduğu konusunun tartışılması ile son bulmaktadır.