Amelî konuların dayandığı hadisler açısından Mâlik-Buhârî mukayesesi

Abstract

Hicri II ve III asırda İslâm coğrafyasında büyük hadis âlimleri yetişmiş ve bunlar vasıtasıyla geniş bir hadis literatürü oluşmuştur. Bu âlimler arasında İmam Mâlik ile Buhârî önemli bir yere sahiptir. İki imamın eserleri olan Muvatta ile Sahîh-i Buhârî de hadis edebiyatında birinci dereceli hadis kitabı niteliğindedir. İmam Mâlik ile Buhârî’nin eserlerini tertip tarzlarında ve muhteva belirlemelerinde yalnız devrin yazım teknikleri değil, onların içinde bulunduğu sosyo-kültürel çevre ve benimsedikleri fıkhî anlayışlar da önemli rol oynamıştır. Nitekim İmam Mâlik Medine dışına çıkmamıştır ve oradaki insanların uygulamalarını da sünnet olarak değerlendirmiştir. Dolayısıyla o, Medine ehlinin uygulamasını hadisleri seçerken tercih kriteri olarak ele almıştır. Buhârî ise sünneti Hz. Peygamberin söz, fiil ve takrirleri diye tarif etmektedir. Bu anlayış iki imam arasında önemli faklılıkların olmasına neden olmuştur. Ayrıca hadis metodolojisi açısından bakıldığında mürsel hadis İmam Mâlik’e göre zayıf hadis kategorisine girmemektedir. Buhârî ise bunun aksini düşünmektedir. Buna mukabil iki imam rical tenkidi ve hadis alma ve öğretme usulleri konusunda aynı görüşü paylaşmışlardır. İki imam fıkıh metodolojisi açısından ele alındığında da onların bazı konularda faklı görüşleri savundukları görülmektedir. Özellikle hüküm istinbat etmedeki delillerinde farklılıkların olduğu görülmektedir. Burada İmam Mâlik bir fakih gibi davranırken Buhârî hadisçi kimliğiyle meseleye yaklaşmaktadır. Tezde bütün bu hususlar örnekleriyle ele alınarak, her iki imamın gerek hadis tekniği gerekse fıkıh yönünden birbirlerine paralel düşündükleri ve farklı görüşler belirttikleri noktalar tespit edilmiş, böylece her iki imamın metotları mukayeseli olarak değerlendirilmiştir.

There appeared many scholars of Hadith in the Islamic geography in the second and the third age of Hijri calendar and through them vast Hadith literature came into existence. Of all the others, Imam Maalik and Imam Bukhari are especially important. Muwatta of Imam Maalik and Saheeh of Bukhari are first hand Hadith books. Not only writing methods, but also socio-cultural environment they lived in and their thought on Islamic law played a role in the compilation and the contents of their books. As a matter of fact, Imam Maalik never departed from Madinah and he accepted the practices of the people there to be sunnah. Consequently, he preferred the practices of the people of Madina. On the other hand, Imam Bukhari defined Sunnah to be the words, practices and acceptance (tagreer) of the Prophet Muhammad. This idea of Sunnah caused to appear some differences between those two Hadith imams. Also, While Imam Malik saw the Mursal Hadith to be weak from the viewpoints of Hadith methodology, Imam Bukhari accepted the opposite opinion. Nevertheless, both Imams shared some common views regarding Ricaal criticism and the methods of receiving and teaching Hadith. When evaluated from the viewpoint of the methodology of Islamic jurisprudence, it seems that both imams did not have the same opinions. Their evidences used to extract decrees (ahkaam) are especially different from each other. It seems that Imam Malik approached the problems as a Muslim jurist (faqeeh) while Imam Bukhari did as a Hadith scholar. This thesis deals with these matters with examples extracted from the books of both imams and tries to show the similar and different points they have in regard to both the methodology of Hadith and Islamic jurisprudence. By doing so, it evaluates the methods of both imams in a comparative way.