Petrol ve güvenlik: Orta Doğu`daki krizlerin ekonomi politiği

Abstract

Petrol, modern Orta Doğu politikasının şekillenmesinde önemli faktörlerden biri ola gelmiştir. I. Dünya Savaşı sonrası dönemde önce büyük güçlerin işgaline uğrayan ardından petrol rezervleri dikkate alınarak bir çok devlet arasında paylaşılan Orta Doğu coğrafyası, günümüzde de sahip olduğu enerji kaynakları dolayısıyla krizlerin, savaşların ve çatışmaların odağı olmaya devam etmektedir.Petrolün stratejik ve ekonomik değeri arttıkça güçlü devletlerin petrol rezervlerine ulaşmak ve onları kontrol etmek için Orta Doğu'daki petrol sahalarına yönelmeleri bölgeyi ciddi bir kaosun içine sürüklemiştir ve sürüklemeye de devam edeceğe benzemektedir. Zira dünyanın hiçbir bölgesinde Orta Doğu'daki gibi, büyük petrol rezervinin bulunmayışı, bölge ülkelerini dünya politikası açısından yaşamsal öneme sahip ülkeler konumuna getirmiş bulunmaktadır.Bu bağlamda Orta Doğu'daki petrol rezervleri üzerinde denetim kurma politikasına dönük olarak büyük güçlerle girişilen ilişkinin, bölge ülkelerinin toplumsal, ekonomik ve politik yapısını ciddi şekilde etkilediği görülmüştür. Ayrıca, çalışmada temel analiz çerçevesi olarak kullanılan ekonomi politik teori ve petrol olgusu bölgesel sorunları analiz ederken baştan öngörmediğimiz ilginç sonuçlara ulaşmamızı sağlamıştır. Örneğin 1900'lü yılların başından başlayarak Orta Doğu politikasının ve ülkesel sınırların belirlenmesinde petrolün ne kadar önemli ve belirleyici bir rol oynadığını çalışma kapsamında tespit etmiş bulunuyoruz. Orta Doğu coğrafyası, günümüzde de sahip olduğu enerji kaynakları dolayısıyla büyük güçlerin rekabetine ve mücadelesine sahne olmaktadır. Bu bağlamda Orta Doğu ülkelerinin sahip olduğu petrol kaynaklarının, gerek bölge içi sorunlarda ve çatışmalarda gerekse küresel güç mücadelesinde bilinenin ötesinde bir etkiye sahip olduğu görülmüştür. I. Dünya Savaşı ile başlayan ve 2003 Irak Savaşı ile devam eden işgallerin arkasında yatan temel hedeflerin başında, bölgedeki petrol rezervlerinin olduğu aslında bugüne kadar pek çok araştırmada göz ardı edilmiştir. Bölge ülkelerinin petrol politikasını kendi çıkarları doğrultusunda yönlendirmek, petrol ticaretinden pay almak ve küresel bir güç olmak için dönemin tüm büyük güçleri öncelikli olarak Orta Doğu'da askeri, politik ve ekonomik bir denetim kurmaya yönelmişlerdir. Petrol kaynaklarını kontrol eden güçler, petrolü siyasal ve ekonomik çıkarlarını gerçekleştirmek için geçmişte olduğu gibi günümüzde kullanmaktadırlar.