Cübbailer`in kelam sistemi

Abstract

Ebû Ali el-Cübbâiî ve Ebû Hâsim el-Cübbâiî Mutezile ekolünün en önemli kelâmcılarından ve aynı zamanda kelâm düşüncesinin en önde gelen sahsiyetlerindendir. Onlar Mutezile kelâm düşüncesinin sistemleştirilmesindeki ilk aşamayı teşkil ederler. Ancak onların eserlerinden hiçbiri günümüze ulaşmamıştır. Bununla birlikte sonraki Mutezilîler yazdıkları eserlerde onlardan yoğun alıntılarda bulunmuşlardır. Özellikle son dönem Mutezilîleri Ebû Hâsim’den geniş ölçüde etkilenmişlerdir. Onların sonraki kaynaklardan takip edebildiğimiz görüşleri, onların düşüncelerinin bütünüyle aynı olmadıgını ve bazı noktalarda birbirlerinden farklılık arz ettigini göstermektedir. Bu çalışmada onların sistemlerini oluşturan düşüncelerine detaylı olarak yer verilmiş aynı zamanda aralarındaki ihtilâf noktalarına da vurgu yapılmaya çalışılmıştır. Çalışmada ilk olarak Cübbâiîler’in biyografilerine yer verilmiştir. Kezâ onların eserleri ve öğrencileri üzerinde kısaca durulmuş, özellikle son dönem Mutezile’sinin tarihi hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra onların düşünce sistemleri dört bölüm ele alınmış, bilgi, tabiat, tevhid, adl, vaid-vaiid, el-menzile beyne’l-menzileteyn ve emr-i bi’l-mairûf ve nehy-i ani’lmünker konularındaki görüşlerine karşılaştırmalı olarak yer verilmiştir.

Abu Ali al-Jubbaii and his son and pupil Abu Hashim al-Jubbaii are from the most prominent and important figures of not only Mutazilite school, but also whole Kalam history. They represent the first step in the systematization of Mutazilite thought. Though none of their works are avaliable today, later Mutazilites so much referred to them. Especially late Mutazilites have strongly been influenced by Abu Hashim. Their views which can be derived from later sources show us that their thoughts are not identical, but differentiates from each other in some aspects. In this study their thoughts have been elaborated in detail, and also it has been tried to point out the differences between them. As an introduction, the biographies of al-Jubbaiis are summarized. In addition, the information about their works and pupils, together with the historical development of the late Mutazila is given. Then, their theological views are examined comparatively in four chapters under seven titles: Epistemology, cosmology, God’s unity (al-taw?id), divine justice (al-iadl), threat and prominence (al-waid wa-l-waiid), intermediate position (al-manzila bayn almanzilatayn), commanding right and forbidding wrong (al-amr bi-l-mairuf wa-n-nahy ian almunkar).