Osmanlı para tarihinde tağşiş

Abstract

Para, insanlar tarafından çeşitli amaçlarla kullanılan sosyal bir araç ve toplumsal ve ekonomik ilişkilerde belirleyici olan önemli bir kurumdur. Para, zaman içinde giderek daha karmaşık bir hale bürünmüş ve finansal amaçlarla çeşitli şekillerde kullanımı da giderek yaygınlaşmıştır. Bu kapsamda tağşiş, madeni para sistemlerinde kullanılan bir uygulama olarak para otoriteleri tarafından madeni paraların değerli maden içeriğinin düşürülmesi demektir ve tağşiş sonrasında parada meydana gelen değer kaybı somut olarak gerçekleşmektedir. Kağıt para sistemlerinde kullanılan devalüasyon ise sabit kur rejiminde yine para otoriteleri tarafından paranın değerinin düşürülmesi demektir ve söz konusu değer kaybı bu kez soyut olarak gerçekleşmektedir. Bu çalışmanın amacı, tağşişlerin sıklığı ve derecesine göre beş döneme ayrılan Osmanlı para tarihindeki tağşiş uygulamalarının kronikleşmiş neden ve sonuçlarını ortaya koyarak dönemsel olarak analiz etmektir. Bu çerçevede öncelikle literatürde aynı anlama gelecek şekilde kullanılan tağşiş ve devalüasyon uygulamalarının niteliksel özellikleri, uygulanmalarına yol açan koşullar ve uygulama sonrasında ortaya çıkan sonuçlar ile işleyiş mekanizmaları ayrıntılı bir şekilde açıklanmış, ardından karşılaştırmalı analiz yöntemiyle ortak özellikleri ve farklı yönleri belirtilmiştir. Daha sonra madeni para tarihinin zaman içinde paranın değerinde meydana gelen düşüşlerin kesikli bir tarihi olduğu düşüncesinden hareketle tağşiş uygulamalarının analizine geçilmiştir. Bu kapsamda ilkel çağlardan beri kullanılan para ve ilkçağlardan beri kullanılan madeni para ile tağşiş uygulamaları ilişkisi tarihsel açıdan ele alınmıştır. Son olarak Osmanlı para tarihindeki tağşiş uygulamaları niceliksel veriler, tablolar ve grafiklerden de yararlanılarak siyasi, ekonomik ve toplumsal ilişkiler çerçevesinde irdelenmiş, her dönem için diğer dönemlerden farklı gelişen dinamiklere yer verilmiştir.

Money is a social tool used by people for various purposes and is an important institution determining in the social and economic relations. Money has become increasingly complex over time and the use of money for financial purposes has become increasingly widespread. In this context, debasement is an application used in coins system and means to reduce the precious metal content of the coins by monetary authorities. After debasement the physical depreciation occured in money. However, devaluation used in the paper money systems means of reducing the value of money in a fixed rate regime by monetary authorities and the depreciation takes place as token in this once. The aim of this study is to assert and analyze the chronical causes and consequences of the debasements in the monetary history of Ottoman Empire divided into five different periods with regard to frequency and level of debasements. In this context, in the first part of the study, the debasement and devaluation, used in the same meaning in the literature, are described in detail in terms of the qualitative features, the results appearing after practices and functioning mechanism of them and then the common features and differences are explained by using comparative analysis method. In the second part of the study, the analyze of debasements practises is conducted depending on the idea that the history of coins is a discrete history which occurred the depreciation in the value of money in time. Accordingly, money used since primitive times and the relationship between coin and debasement practises used ancient times are discussed in a historical perspective. Finally the debasements practises in the monetary history of Ottoman Empire are examined in the framework of political, economic and social relations by using of quantitative data, tables and graphs and the different characteristics for each period from other periods have been revealed.