Mihaliç Çiftlikât-ı Hümâyûnu ve idaresi

Abstract

Osmanlı Devleti'nde "çiftlikât-ı hümâyûn" tabiri, 19. yüzyılda havass-ı hümâyûnların Maliye Nezâreti'ne devredilmesi sonrası padişahların elinde kalan topraklar için kullanılmıştır. Çiftlikât-ı hümâyûnların kuruluş tarihi net olarak bilinmemekle beraber Tanzimat Dönemi'nde ortaya çıktığı belirtilebilir. Hazine-i Hassa Nezâreti'ne bağlı bulunan Mihaliç Çiftlikât-ı Hümâyûnu, ilk dönemlerden itibaren padişahın mülkü sayılan Emlâk-i Kadime arasında gösterilmektedir. II. Meşrutiyet Dönemi'nde sonradan Hazine-i Hassa'ya dâhil edilen Emlâk-i Müdevvere olarak tabir edilen emlâk ve topraklar Maliye Hazinesi'ne devredilmiştir. Emlâk-i Kadime olarak tabir edilen Mihaliç Çiftlikât-ı Hümâyûnu ise genel müdürlüğe dönüşen Hazine-i Hassa'ya bağlı kalan birkaç mülk içinde yer almıştır. Mihaliç Çiftlikât-ı Hümâyûnu, önceki dönemlerden itibaren Osmanlı sarayının et ve süt ürünleri ihtiyacının karşılanmasında önemli bir görev üstlenmiştir. 19. yüzyılda ise Osmanlı Devleti'nde hayvancılığın ıslahı noktasında önemli bir merkez olarak kullanılmıştır. Özellikle merinos yetiştiriciliği, at ve sığır yetiştiriciliği noktasında önemli bir misyon üstlenmiştir. Ve bu özelliği, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuyla birlikte kurulan Karacabey Harası'nın ve günümüzde TİGEM'e bağlı Karacabey Tarım İşletmesi'nin kurulmasında ve hayvancılık alanında önemli girişimlerde bulunulmasına zemin hazırlamıştır. Mihaliç Çiftlikât-ı Hümâyûnu hayvancılık alanında ıslah çalışmalarının yanısıra muhacirlerin iskânı, çiftliğe ait toprakların tarıma açılması ve tarım faaliyetlerinin geliştirilmesi noktasında da önemli görevler üstlenmiştir. Mihaliç Çiftlikât-ı Hümâyûnu, Osmanlı Devleti'nin 19. yüzyılda kurumsallaşma çalışmalarının anlaşılmasında, Osmanlı toprak sisteminde meydana gelen değişimlere ve padişahlık makamına ait gelir kalemlerinin anlaşılmasına önemli katkılar sağlayan bir kurumdur. Ayrıca Osmanlı'da memur ve işçilere verilen ücretler, bunlara sağlanan imkânların anlaşılmasına da yardımcı olmaktadır.

We see that in the Ottoman Empire, the term "çiftlikât-i hümâyûn (Imperial Farms)" was used for the lands which Sultan's had after the "havass-i hümayun" handed over to the Ministry of Finance in the 19th century. Although the founding date of çiftlikât-i hümâyûn (imperial farms) is not known, it is guessed that çiftlikât-i hümâyûn is emerged during the Tanzimat Period. Çiftlikât-i Hümâyûn of the Mihaliç which was a property of the Ministry of Imparial Treasury had been seen from the earlist times as a protery of Sultan's. Estates and lands which were included in the Imperial Treasury and called as real estates (emlâk-i müdevvere) were handed over to the Finance Treasury. Çiftlikât-i Hümâyûn of the Mihaliç, which is referred as ancient estates, became a property of Imperial Treasury which was turned to a head office later. Çiftlikât-i Hümâyûn of the Mihaliç played important roles from previous periods, meeting Ottoman Palace's the needs of meat and dairy products. During the 19th century, it was used as an important center for improvement of livestock breeding. It undertook a mission especially in merino, horse and cattle breeding. At this feature paved the way for founding of Karacabey Hara, Karacabey Management which was affiliated with TİGEM and enterprises in livestock breeding. Beside livestock breeding played important roles on the fields of settlements of emigrants, reclamation of lands for farming and improvement on agricultural activities. It contributed to get information about Ottoman Empire's Institutionalization process in 19th century and changings in the Ottoman Land System. Furthermore, it gives a lot of information about salaries of workers and facilities which were given them.