İşletme kaynakları planlaması ve otomotiv yan sanayinde bir uygulaması

Abstract

Ülke ekonomisinin istenilen düzeye çıkarılabilmesi, eldeki kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasıyla mümkündür. Kaynakların makro düzeyde verimli olarak kullanılması ancak ülke içindeki her tür sistemin, kendi kaynaklarını en iyi şekilde kullanmasıyla sağlanabilir. Bugün, içinde bulunduğumuz ekonomik koşullar yöneticileri sistemlerin başarısını arttırabilmek, başka bir değişle kaynaklarım daha verimli kullanabilmek için çeşitli bilimsel yöntemleri kullanmaya zorlamaktadır. Özellikle sık sık değişen faiz oranlan, malzeme yokluğu, artan maliyetler, enflasyon vb. gelişmeler, "Planlama ve Kontrol Faaliyetlerinin" geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Bugün Türk yöneticisinin, hızla değişen çevresel etmenler ve ekonomik koşullar karşısında gerekli önlemleri alabilmesi, büyük ölçüde bilimsel yöntemlere ve modern yaklaşımlara ağırlık vermesine bağlıdır. Günümüzde imalat sanayi ortamı, oldukça değişken bir yapıya sahiptir. Değişme, bu ortamın kuralıdır. Bu durumda çözüm, değişmeleri dondurma yoluna gitmekten çok, değişmeleri kabul edip bunlar karşısında kısa zamanda ve doğru düzeltmeleri yapabilme yeteneğini geliştirmektir. Gelecek dönemlerde, imalat sanayi ortamında değişmelerin ortaya çıkış hızı daha da artacaktır. Bu durumda yapılması gereken ise, hızla değişen koşullara aynı hızla uyum sağlayan yöntemlere ağırlık vermek, bu yöntemleri benimseyip, işletme düzeyinde kullanımlarını yaygınlaştırmaktır. Bu sorunlar üzerine kurulmuş olan Malzeme İhtiyaç Planlaması (MRP), daha sonra gelişen Üretim Kaynaklan Planlaması (MRPII) ve günümüzde çok geniş kullanım alanına sahip İşletme Kaynakları Planlaması (ERP) ile çözüm aranmaktadır. İşletmelerde malzeme, işgücü, kapasite ve finans kaynaklarım etkin bir şekilde ve eşgüdümlü olarak planlamayı amaçlayan MRPII, günümüzde ERP yaklaşımı ile belirlenen işletme stratejileriyle, bu stratejilerin sonuçlarım karşılaştınlabilir hale getirerek, optimizasyon yöntemlerinin daha çok kullanıldığı bir yapıya kavuşturmuştur. 1970'lerin çok uluslu şirketleşme akımından sonra, 1980'lerde artık küreselleşmeden söz ediliyor ki; dünyada ülkeler pazarlarım birbirine açan, ortak pazarlar kuran, değişik çatılar altmda biraraya gelerek "enternasyolizmi" yaşıyorlar. Ülkemiz de, 1995 son aylarında bu trene katılarak Avrupa Ortak Pazan için kapıyı aralamış, firmalanyla giderek daha fazla pazar payına sahip olabilmek için, kıyasıya rekabet eden ve dünya çapında yayılan konumu hedef belirlemiştir. Bunun sonucu olarak bugün artık çok uluslu, birçok coğrafya üzerinde tesisleri olan, böylece yerel pazarlara en kısa yoldan ulaşmayı hedefleyen işletmeler ortaya çıkmıştır ki sonucunda "Dünya Çapmda İmalatçılar" (World Class Manufacturers) doğmuştur. Artık herşeyi ne pahasına olursa olsun kendi ülkesinde üretme anlayışı terkedilmekte ve dünyanın herhangi bir yerinde istenilen ürün için kalite-maliyet-hız üçlemesinde mükemmelliği yakalayanlarla işbirliğine gidilmektedir. Üretim Kaynaklan Sistenüerinin 1990'larda ulaştığı boyut İşletme Kaynaklan Planlamasıdır. Şirket Kaynaklan Planlaması olarak da yorumlanan (ERP-Enterprise Resources Planning) yada ÎKP'nin çıkışı anlatılan sebeplerden dolayı olmuştur. Yani birçok bölgede, muhtemelen farklı konularda faaliyet gösteren işletmeleri dönük bir planlama sistemi yaratılmıştır.Her alt üretim birimi kendi çapında Üretim Kaynak Planlaması (MRPII) uygulamaları gerçekleştirirken, işletme genelinde elde edilen bulgular İşletme Kaynak Planlaması sistemi ile biraraya getirilerek bütünsel bazda gelişme için planlar yapılmıştır. Konumuzun temelini teşkil eden Şirket Kaynaklan Planlamasına (ERP-Enterprise Resources Planning) kadar uzanan yol aslında Malzeme İhtiyaç Planlama (MRP-Material Requirements Planning) çalışmaları ile başlamıştır. Bu çalışmada temel amaç; belirli bir ana Ana Üretim Programım (MPS-Master Production Schedule) gerçekleştirmek üzere gerekli malzeme ihtiyacının miktar ve zaman bazında hesaplanmasıdır. Daha sonra Kapasite İhtiyaç Planlama (CPR-Capacity Requirements Planning) çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmanın amacı ise; malzemenin yanısıra makina ve işçilik kapasite ihtiyacının miktar ve zaman bazmda hesaplanmasıdır. Üçüncü aşama olan Üretim Kaynaklan Planlamasında (MRP II-Manufacturing Resources Planning) malzeme, makina ve işçiliğin yanısıra tüm üretim kaynaklanmn eşgüdümlü olarak planlanması amaçlanmaktadır. Özellikle mali kaynakların diğer kaynaklar ile koordineli olarak planlanması, bu aşamada gerçekleştirilmiştir. Bu gün MRP II yazılımlarında 15-20 civarında modül bulunmaktadır. Son gelinen, belki de geçilmek üzere olunan aşama Şirket Kaynaklan Planlaması (ERP- Enterprise Resources Planning) çalışmalarıdır. Bu aşamaya gelinmesinde, özellikle yönetim yaklaşımlarından Süreç Yönetimi (Business Process Management) yaklaşımının günümüz şirketlerinde daha çok tercih edilmesi önemli rol oynamaktadır. Fonksiyonel yönetim yaklaşımı, özellikle planlama, satınalma, sevkiyat, stok kontrol vb. hizmet ağırlıklı süreçlerde; gecikmelere, zaman kayıplarına, hatalara, iletişim sorunlarına neden olmaktadır. Süreç Yönetimi Yaklaşımı, fonksiyonel yapılanma yerine, süreç ve müşteri tatmini odaklı bir yapılanma ön görmektedir. Hiyerarjik kademeler birer birer ortadan kalkmakta, çok fonksiyonlu çalışanların oluşturduğu takımlar ile işler etkin ve verimli bir şekilde yönetilmektedir. Bu yaklaşım imalat süreçlerini etkilemekte, odaklanmış fabrika üretimi, hücresel imalat yapılan karşımıza çıkmaktadır. Doğal olarak karşımıza çıkan farklı imalat süreçleri farklı karakteristikler içermektedir. Bazılarında stok için üretim (Make To Stock), bazılarında ise siparişe göre montaj (Assemble To Order) veya siparişe göre tasarım ve üretim (Make To Order) yapılan söz konusu olmaktadır. Stok için üretimde, Son Montaj Programı (FAS-Final Assembly Schedule) ve Ana Üretim Programı (MPS) aynı iken, diğer üretim tiplerinde farklıdır. Aynı şekilde bünyesi içinde farklı fabrikalar veya aynı fabrika bünyesinde farklı üretim tiplerinde farklı üretim süreçlerinin olması, esnek bir kaynak planlama yaklaşımının uygulanmasını gerektirmektedir. Şirket Kaynaklan Planlaması (ERP) bu farklılıklar ile bahsedilen bir yapıya sahiptir. Şirket farklı fabrikalar ve farklı üretim süreçlerine sahip olsa bile tasarım, merkezi satmalma, depolama, sevkiyat vb. gibi bazı fonksiyonların ortak olması zorunlu veya ekonomik olabilir. Bu durumda, Şirket Kaynaklan Planlaması söz konusu fabrika ve üretim süreçli arasındaki eşgüdümü sağlayarak etkin ve verimli bir çalışma düzenini oluşturacaktır. Bilgi İşlem ve İletişim teknolojisindeki gelişmeler de ERP sistematiğinin oluşmasmda etkin rol oynamıştır. Dağıtılmış ve ilişkisel veri tabanlan, geniş ve lokal bilgisayar ağlan, işlemci/sunucu mimarisi, çalışanların bilgisayar kullanım bilgi ve becerüerinin artması, hem süreç yönetimi yaklaşımım, hem de ERP yaklaşımmm uygulanmasını kolaylaştınnaktadır. TTÜretim Kaynaklan Planlaması çalışmalarının yanısıra Dağıtım İhtiyaçlarının Planlaması (DRP-Distribution Requirements Planning) çalışmalarının da geliştirilmiş olması, gerek üretim ve gerekse dağıtım kaynaklarının daha üst düzeyde ve eşgüdümlü olarak planlanması ihtiyacım doğurmuştur. Çok fabrikah ve çok depolu (bölge deposu gibi) şirketlerde bu durum çok daha önemlidir. İşte ERP bu tür planlamayı da gerçekleştirecek yapıdadır. Amaç müşterilerin istedikleri ürünlerin en etkin ve ekonomik bir biçimde hangi fabrikada üretileceğini ve nasıl sevk edUeceğinin belirlenmesidir. ERP, MRP II sistematiğinin yerine geçen bir yaklaşım değildir. MRP Il'nin daha geliştirilmiş bir şeklidir. ERP uygulamasında başarılı olmak için önce MRP, daha sonra CRP ve MRP II uygulamalarında başarılı olunması gerekir. ERP daha geniş bir üretim yönetimi (Corporate Production Management) yaklaşımıdır. ERP yaklaşımı, giderek artan rekabetin, düşük maliyet ve yüksek kalitenin önem kazandığı dönemde firma yöneticilerinin karşısına sunulmuş son derece sağlam bir yönetim alternatifidir. Çağdaş yönetim tarzı; departmanların aralarında duvarlar oluşturduğu klasik yöntemlerden, süreçlerin akışına göre organize olmuş, çalışanların birbirleriyle müşteri-tedarikçi ilişkisi üzerine kurulu modern yöntemlere dönüşmüş bulunuyor. Entegre bir ERP paketi olarak yer alan SAP R/3 bu açıdan süreç yönetimi anlayışım uygulama yolunda önemli bir araç olarak tercih edildiği COŞKUNÖZ'de planlama fonksiyonunun etkinliğinin arttırılması, daha iyi satınalma karar destek hizmeti sağlanması, stok düzeylerinin düşürülmesi, daha az " stock-out " ile kuvvetlendirilmiş müşteri hizmeti, tedarik zincirinin mevcut kapasitesinin daha iyi kullanılması, karar verme sürecinin hızlandırılması, tedarik zinciri yönetimine daha fazla profesyonellik ve disiplin kazandırılması, temin ve tedarik faaliyetleri arasında dünya çapındaki bütünleşmenin kuvvetlendirilmesi hedeflenmiştir. SAP R/3'ü, proses yönetimi anlayışını uygulama yolunda önemli bir araç olarak tercih eden COŞKUNÖZ, değişik sektörlerden ve çok uluslu firmalara sahip holding yapılanmasına, COŞKUNÖZ Holding'in "Avrupalılaşma" değil, "Çağdaşlaşma ve Çağdaş Kalma" vizyonuna en uygun düşen ERP paketi SAP R/3'ü seçmekle yaptığına inanıyor.

The way to Enterprise Resources Planning (ERP) began with the Material Requirements (MRP) studies. To create a Master Production Schedule (MPS); calculation of necessary materials requirements on the quantity and time basis is the main objective of this study. After that, Capacity Requirements Planing (CRP) study was carried out. The goal of this study is; beneath materials capacity requirement calculation of machinery and workman ship capacity on quantity and time basis. In Manufacturing Resources Planing-MRP II which is the third stage; together with materials, machinary and workmanship, coordinated planning of all the manufacturing resources. Today MRP softwares have 15-20 modules. The last stage is Enterprise Resources Planning (ERP). Naturally different manufacturing processes have different characteristics : Some have Make To Stock, Others have Assemble To Order or Make To Order structures. While in Make To Stock Production; Final Assembly Schedule (FAS) and Main Production Schedule (MPS) are the same, they are different in other production types. Firms having different factories or factories having different production types including different manufacturing processes in their structure need flexible Enterprise Planning application Enterprise Resources Planning (ERP) is suitable for Ibis requirement. ERP will provide the coordination between the mentioned factory and manufacturing processes by forming an effective and productive system. Improvements in information processing and communication technology have an active role information and application of ERP Systematic. Together with Manufacturing Resources Planning (MRP), Improved Distribution Requirements Planning (DRP) studies, caused to arise a need of both production and distribution resources planning. And ERP have a structure to achive this facility. ERP is not an approach in live of MPP II systematic. It is an enhanced variant of MRP II. ERP is a more wide Corporate Production Management approach. SAP R/3 which is an integrated package of ERP was chosen by COŞKUNÖZ as a tool for increasing the efficiency of planning function, providvig better purchase decision support service, decreasing stock levels, strengthening costumer services with stock-outs, accelarating the decision process, ensuring discipline and proffesionalism to procurement chain management, maintaing strong world wide integration between assurance and- procurement facilities.