Yapısal eşitlik modellemesi: Baş dönmesi, kaygı ve bedensel duyumları abartma ilişkisi

Abstract

Yapısal eşitlik modellemesi (YEM), oluşturulan kuramsal modellerde gizil değişkenler ve gözlenen değişkenler arasındaki ilişkilerin nedensel ve ilişkisel olarak açıklanması üzerine dayalı istatistiksel bir yöntemdir. Birçok bağımlı ve bağımsız değişkenin eş zamanlı değerlendirilmesine olanak sunan YEM, hata değerlerini de analiz sürecine dahil etmektedir. YEM' in özellikle sosyal bilimler ve davranış bilimleri başta olmak üzere farklı alanlarda birçok uygulama örnekleri bulunmaktadır. Gizil değişkenlerin değerlendirildiği sağlıkla ilgili araştırmalarda birçok farklı neden ve bunların birçok farklı sonuçları dinamik özellikte gözlenmektedir. Bu çalışmada, son yıllarda yazılım programlarındaki gelişmelerle birlikte kullanımı yaygınlaşan YEM ile ilgili bilgiler verilerek sağlık alanında bir uygulama örneği sunulmuştur. Birinci ve ikinci bölümde YEM ile ilgili temel bilgiler, uygulama aşamaları, uygulama alanları ve yazılım programları sunulduktan sonra üçüncü bölümde bir yazılım programı olan Amos kullanılarak sağlık alanında yapılan bir uygulamaya yer verilmiştir. Uygulamada, hekime en sık başvuru nedenleri arasında yer alan baş dönmesi ve onunla yakından ilişkili psikolojik bir yakınma olan kaygı ile psikososyal stres karşısında bedensel bir yanıt olan bedensel duyumları abartma (BDA) ilişkisi incelenmiştir. Baş dönmesi, kaygı ve BDA arasındaki ilişkinin belirlenmesi, hastaların doğru tanı alması ve uygun tedaviye yönlendirilmesi açısından önem taşımaktadır. Yapılan analizler sonucunda belirlenen hipotezler desteklenerek, baş dönmesi, kaygı ve BDA ilişkisi gösterilmiştir. Sağlık alanında karmaşık sorulara cevap verebilmek ve yüksek kalitede araştırmalar yapabilmek için YEM uygulaması yapan yazılım programlarının kullanılması önerilmektedir.

Structural equational modelling (SEM) is a statistical method based on the causal and correlational relation of observed and latent variables. In the simultaneous evaluation of various dependent and independent variables, SEM makes possible the creation of new models, including also the error values in the analysis. SEM has a variety of application samples in many different fields, especially in social and behavioral sciences. It has been observed, in medical research where latent variables are evaluated, that there are a number of distinct reasons with a range of results in dynamic forms. In this study, an application sample has been provided, along with information concerning SEM, which has gained increasing acceptance due to the improvements in software programs in recent years. After the basic information, application steps, application fields and software programs have been presented in the first and second chapters, an application in medicine carried out using Amos has been presented in the last chapter. In the application the correlation between vertigo, which is one of the most common reasons to get doctor consultancy, anxiety, which is closely related to vertigo as a psychological condition, and somatosensory amplification is tested. Specifying the relation between vertigo, anxiety and somatosensory amplification is crucial because it is suggestive to give the accurate diagnosis to the patients and directing them to the appropriate treatment. As the result of analysis, identified hypothesis are supported, and the relation between vertigo, anxiety and somatosensory amplification is shown. In order to answer the complicated questions in the field of medicine and making high quality research, using software programs performing SEM application is advised.