Dini gelişim seviyeleri ile dini başaçakma tutumları arasındaki ilişki üzerine bir araştırma

Abstract

Dini gelişim seviyeleri ile dini başaçıkma tutumları arasındaki ilişkilerin incelendiği bu araştırmada, örneklemin dini gelişim seviyelerini ölçmek amacıyla Gazali'nin dini duygu, dini düşünce, dini inanç ve dini davranış konularındaki düşüncelerinden yola çıkılarak, öncelikle İslam kültürüne uygun, "inançsızlık", "Aldatıcı Dindarlık", "Taklidi Dindarlık", "Tahkiki Dindarlık" ve "Zevk Alınan Dindarlık" alt bölümlerinden oluşan bir dini gelişim seviyeleri ölçeği (DGSÛ) geliştirilmiştir. Dini başaçıkma tutumlarını belirlemek amacıyla, Pargament ve arkadaşları tarafından geliştirilen ve Ekşi tarafından Türkiye koşullarına uyarlanan dini başaçıkma ölçeğinden (DBÇÖ), dini başaçıkma ile dini olmayan başaçıkma tutumları arasındaki benzerlik ve farklılıkları ortaya koymak amacıyla da, Carver ve arkadaşları tarafından geliştirilen ve Gök tarafından ülkemiz koşullarına uyarlanan başaçıkma ölçeğinden (BÇÛ) yararlanılmıştır. Bahsedilen ölçekler, Afyon ve İsparta illerinde, deprem, ekonomik sıkıntı, aile içi sorunlar,..vb olmak üzere önemli stresli hayat olaylarını tecrübe eden ve bu olaylardan etkilenen, 178'i kadın ve 390'ı erkek olmak üzere toplam 568 yetişkin ve yaşlıya uygulanmıştır. Uygulama sonucunda elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılmış ve SPSS istatistik programında analiz edilmişlerdir. Analiz sonuçlarına göre; 1) Dini Gelişim Seviyeleri : Taklidi dindarlığın toplumda yaygın olduğu görülmektedir. Demografik özellikler açısından dini gelişime baktığımızda ; a) Cinsiyet : Erkekler daha çok aldatıcı dindarlık boyutunda dini gelişim gösterirlerken, kadınlar daha çok taklidi dindarlık, tahkiki dindarlık ve zevk alınan dindarlık alt boyutlarında dini gelişim göstermektedirler. b) Yaş : 46-50 yaş grubundaki insanlar aldatıcı dindarlık boyutunda, 41- 45 yaş grubundaki insanlar tahkiki (ilmi) dindarlık boyutunda, 61 yaş ve üzerindeki insanlar da zevk alınan dindarlık boyutunda dini gelişim göstermekte, özellikle 46-50 yaşlarından sonra inançsızlık boyutunda azalma olmakta ve ilerleyen yaş ile birlikte dini gelişim seviyeleri zevk alınan dindarlığa doğru yükselmektedir. c) Sosyo-ekonomik Seviye : Yüksek sosyo ekonomik seviyedeki insanlar inançsızlık ve aldatıcı dindarlık boyutlarında dini gelişim gösterirlerken, düşük sosyo-ekonomik seviyedeki insanlar tahkiki (ilmi) dindarlık boyutunda dini gelişim göstermektedirler. d) Eğitim Düzeyi : İlkokul mezunları daha çok taklidi dindarlık boyutunda, ortaokul mezunları daha çok inançsızlık ve aldatıcı dindarlık boyutlarında, üniversite mezunları da hem tahkiki dindarlık hem de inançsızlık boyutunda dini gelişim göstermektedirler. e) Meslek Grupları : Devlet memurları daha çok aldatıcı dindarlık, tahkiki dindarlık ve zevk alınan dindarlık boyutlarında, din görevlileri daha çok tahkiki dindarlık ile zevk alınan dindarlık boyutlarında, ev hanımları daha çok taklidi, tahkiki ve zevk alınan dindarlık boyutlarında, emekli ve işsizler daha çok inançsızlık boyutunda, çiftçiler daha çok inançsızlık, aldatıcı dindarlık ve taklidi dindarlık boyutlarında dini gelişim göstermektedirler.2) Dini Basacıkma Tutumları : Olumlu dini başaçıkma tutumu toplumun büyük çoğunluğu tarafından kullanılmaktadır. Demografik özellikler açısından dini başaçıkma tutumlarına baktığımızda ; a) Cinsiyet : Kadınlar daha çok olumlu dini başaçıkma tutumunu, erkekler ise daha çok olumsuz dini başaçıkma tutumunu kullanmaktadırlar. b) Yaş : 35-40, 41-45, 46-50, 51-55 ve 56-60 yaş gruplarındaki insanlar daha çok olumsuz dini başaçıkma tutumunu, 61 yaş ve üzerindeki insanlann tamamı olumlu dini başaçıkma tutumunu kullanmaktadırlar. c) Sosyo-ekonomik Seviye : Düşük, ortanın altı ve orta sosyo ekonomik seviyedeki insanlar daha çok olumlu dini başaçıkma tutumunu, ortanın üstü ve yüksek sosyo-ekonomik seviyedeki insanlar ise daha çok olumsuz dini başaçıkma tutumunu kullanmaktadırlar. d) Eğitim Düzeyi : İlkokul, ortaokul ve lise mezunlan daha çok olumlu dini başaçıkma tutumunu, yüksekokul ve üniversite mezunları da daha çok olumsuz dini başaçıkma tutumunu kullanmaktadırlar. e) Meslek Grupları : Ev hanımları ve din görevlileri daha çok olumlu dini başaçıkma tutumunu, devlet memurları, işçiler, emekliler, çiftçiler, işsizler, esnaf ve serbest meslek sahipleri de daha çok olumsuz dini başaçıkma tutumunu kullanmaktadırlar. f) Yaşanan Stresli Hayat Olayı : Aile fertlerinden birini kaybedenler ile deprem anını yaşayan insanlar daha çok olumlu dini başaçıkma tutumunu, ekonomik sıkıntı, duygusal/psikolojik ilişki sorunu, iş yeri problemleri, aile içi sorunlar ve sakatlık/yaralanma/hastalık" gibi olayları yaşayan insanlar da daha çok olumsuz dini başaçıkma tutumunu kullanmaktadırlar. 3) Dini gelişim seviyeleri ile dini basacıkma tutumları arasındaki ilişkiler : Dini gelişim seviyeleri ile dini başaçıkma tutumları arasında doğru orantılı bir ilişki bulunmuştur. Yani dini gelişim seviyesi yükseldikçe, olumlu dini başaçıkma tutumu daha çok kullanılmaktadır. İnançsız ve aldatıcı dindarlar daha çok olumsuz dini başaçıkma tutumunu kullanırlarken, taklit, tahkik ve zevk alınan dindarlık boyutundakiler de daha çok olumlu dini başaçıkma tutumunu kullanmaktadırlar. Din, dini olmayan başaçıkma tutumlarının harekete geçmesine yardımcı olmaktadır. İnançsızlar daha çok "yadsıma" ve "alkol/ilaç kullanma" başaçıkma tutumlarını kullanırlarken, aldatıcı dindarlar daha çok "davranışsal olarak ilgiyi kesme" ve "alkol/ilaç kullanma" başaçıkma tutumlarını kullanmakta, taklit, tahkik ve zevk alınan dindarlık boyutunda dini gelişim gösterenler de daha çok "planlama", "kabullenme", "aktif başaçıkma", "diğer aktiviteleri bırakarak sorun üzerine odaklanma", "sosyal destek arama (enstrümental)", "olumlu tarzda yeniden yorumlama", "duygulara odaklanma ve duyguları ortaya koyma" başaçıkma tutumlarını kullanmaktadırlar. Olumlu dini başaçıkma tutumunu kullananlar daha çok "aktif başaçıkma", "planlama", "diğer aktiviteleri bırakarak sorun üzerine odaklanma", "sosyal destek arama (enstrümental ve duygusal)", "kabullenme" ve "olumlu tarzda yeniden yorumlama" başaçıkma tutumlannı kullanırlarken, olumsuz dini başaçıkma tutumunu kullananlar da daha çok, "davranışsal olarak ilgiyi kesme", "yadsıma" ve "alkol/ilaç kullanma" başaçıkma tutumlarını kullanmaktadırlar.

In this research, the relationships between religious development and religious coping have been investegated. In order to measure the samples' religious development, who were muslims, we have firstly developed a scale called "Religious Development Scale (RDS)", through the Gazali's ideas, thougths, feelings & behavours about the religion. The scale has five sub-scales which are "Disbeliever", "Deceptive Religiosity", "Imitative Religiosity", "Investigative Religosity", and "Pleasurable Religisity". The Samples' religious coping attitudes were measured by Religious Coping Scale (RCS), which was developed by Pargament et.al & adapted by Ekşi. In order to determine the similarities and differences between religious coping attitudes and non- religious coping attitutes, it was also used that Coping Scale (CS), which was developed by Carver et.al & adapted by Gök. The scales mentioned above have been administered to people, living in Afyon and İsparta cities, who have experienced a stresfull life event, such as earthquake, economic shortcomings, family problems, etc. 568 adults and olders have participated in answering the scales, whom were 178 women and 390 men. The data obtained through the scales, analized by a statistical program, called SPSS. According to results of the analysis; 1) Religious Development Levels : It was found that most of the people are imitaionally religious. With respect to demografic properties; a) Gender : While most of the males are deceptively religious, females are generally imitationally, inquiringly and pleasurable religous. b) Age : 46-50 age grup is deceptively religious, 41-45 age grup is inquiringly religious, and people who are older than 61 years-old are pleasurable religious. Especially, after 46-50 ages, with increasing age, disbeliefs about the religion turn to beliefs. c) Sosyo-economic Status : While people who are at above the middle and high socio-economic level are disbelievers and deceptively religious, people who are at low, under the middle and middle socio-economic level are inquiringly religious. d) Educational Level : While graduates of primary schools are imitaionallyly religious, graduates of secondary schools are often disbelievers or deceptively religious, graduates of universities are inquiringly religious or disbelievers. e) Job Status : While officials are generally deceptively, inquiringly or pleasurable religious, people who has a job related with religion are inquiringly religious or pleasurable religious. Housewives are imitationally, inquiringly or pleasurable religious, retired and unemployed people are generally disbelievers, farmers are disbelievers or deceptively and/or imitationally religious. 2) Religious Coping Attitudes : The positive religious coping is used most of the people. With respect to demografic properties; a) Gender : While the positive religious coping is generally used by most of the females, the negative religious coping is always used by most of the males.b) Age : While the negative religious coping is generally used by 35-40, 41-45, 46-50, 51-55 age groups, the positive religious coping is used by all of the people older than 61 years-old. c) Sosyo-economic Status : While the positive religious coping is generally used by people who are at low, under the middle or middle socio-ecomic level, the negative religious coping is always used by people who are at above- the-middle or high socio-economic level. d) Educational Level : While the positive religious coping is generally used by graduates of primary, secondary or high schools, the negative religious coping is always used by graduates of college and university. e) Job Status : While housewives and people who has a job related with religion are generally using the positive religious coping, workers, officials, farmers, retired people, traders are using the negative religious coping. f) Stresfull Event : While people who lost a family member and people who have experienced an earthquake are using the positive religious coping, people who face with economic shortcomings, people who have work place problems, people who have problems with family members, & people who are romantics and people who are injured, are using the negative religious coping. 3) The Relations Between Religious Coping & Religious Development : It was found that, there is a positive relationship between levels of religious development and attitudes of religious coping. People who are more religious, are using the positive religious coping attitudes. Disbelievers and deceptively religious people are using the negative religious coping attitudes. People who are imitationally, inquiringly, & pleasurable religious are using the positive religious coping attitudes. Religion, meanwhile activates the non-religious coping attitudes. While disbelievers are generally using "deny" or "alchool/drug use" coping attitudes, deceptively religious people are using "behavioral discontent" and "alchool/drug use" coping attitudes, imitationally, inquiringly and pleasurable religious people are generally using "planning", "accepting", "active coping", "leaving other things & focusing on the problem", "searching for social support (instrumental)", "positive reinterpretation", "focusing on emotions & producing emotions" coping attitudes. While people who uses positive religious coping, are using "active coping", "planning", "leaving other things & focusing on the problem", "searching for social support (instrumental & emotional)", "accepting", and "positive reinterpreting" coping attitudes, people who use negative religious coping, are generally using "behavioral discontenf, "deny" or "alchool/drug use" coping attitudes.