Abdurrahman Bistâmî’nin Nazmü’s-Sülûk Fî Müsâmereti’l-Mülûk adlı eseri ve Osmanlı tarih yazımındaki yeri

Abstract

Osmanlı’da ilk tarih eserlerinin ortaya çıkışı, 15. yüzyıla yani kuruluşundan bir asrı geçen bir zamana rastlar. Dolayısıyla bu durum o dönemde yazılmış tarih eserlerini değerli kılmaktadır. İncelemiş olduğumuz eser Osmanlı’nın ilk tarih eserlerinin yazılmaya başlandığı dönemde kaleme alınmıştır. Çalışmada öncelikle, Bistâmî’nin doğumu, vefatı, okuduğu ve yazdığı eserler ile ilişkide olduğu kimseler ve coğrafya ele alınmıştır. Bu kısım Bistâmî’nin kendi eserleri, Bistâmî’den bahseden klasik eserler ve Bistâmî ve eserleri üzerine yapılan çalışmalardan yararlanılarak ortaya konulmaya çalışılmıştır. Birinci bölümde müellifin kim olduğunun tespitinin ardından, ikinci bölümde eseri Nazmü’s-sülûk fî müsâmereti’l-mülûk’a geçilmiştir. Eserin öncelikle yazma nüshalarına ulaşılmıştır. Daha sonra ulaşabildiğimiz nüshalarından istifadeyle muhtevası, kaynakları, üslubu, yazılış tarihi gibi yönleri itibariyle eser ele alınmıştır. Çalışmamızın üçüncü kısmında ise eserin Osmanlı tarih yazımındaki yeri ele alınmıştır. Konu, yazıldığı dönem, ele aldığı konular, Memlük tarih yazımıyla birlikte klasik İslâm tarih yazımının Osmanlı’ya taşınması ve etkilemiş olabileceği eser ve müellifler açısından değerlendirilmiştir. Nihayeti itibariyle hem müellifin hem de eserin Osmanlı’nın ilim dünyasında, daha özelde ise eser ve müellifin Osmanlı tarih yazımında önemli bir yere sahip olduğuna ulaşılmıştır.

The emergence of the first historical monuments in the Ottoman period falls with a time when a century has passed since the establishment of the Ottoman Empire that is 15th century. Therefore, this situation makes historical works written valuable at that time. The work we have studied has been written during the period when the first Ottoman history books began to be written. In the study, firstly, the births, deaths, readings and writings of Bistami and related persons and geography were taken up. This part was tried to be revealed by making use of the classical studies mentioned Bistami and the works on Bistami and their works, and referring to Bistami's own works. In the first part, after determining who the author is, in the second part the work of Bistami was dealt with Nazm as-Suluk fi Musaramat al-Muluk. At first, he manuscript has been reached in writing. Later on, the works were handled in terms of the contents of the work, sources, style, writing date, etc., using the copies that we could reach. In the third part of our work, the place of the work in Ottoman historiography was discussed. It is evaluated in terms of the subject, the period he wrote, the subjects he dealt with, Moving the writing of classical Islamic history together with Mamluk history writing to the Ottoman Empire and authors who may have been influenced. As a result, both the author and the work were found to have an important place in the world of science of the Ottoman Empire, more particularly in the Ottoman historiography.