Türk Anayasa Hukukunda yasama işlemleri teorisi ve parlamento kararları

Abstract

Devletin egemenliğinin görünüş biçimlerinden birisi yasama fonksiyonudur. Yasama fonksiyonu, modern anayasalar tarafından yasama organlarına tevdi edilmiş bir faaliyettir. 1982 Anayasası'na göre, TBMM'nin Anayasa ve kanunlarda belirtilen görev ve yetkilerini yerine getirebilmek amacıyla birtakım hukukî işlemler yapması gerekir. Bu hukukî işlemler, birçok farklı niteliğe sahip olabilmektedirler. Bu işlemlerden hangilerinin yasama işlemi olduğunun anayasa hukuku açısından tespit edilmesi lazımdır. Bu nedenle çalışmanın ilk bölümü yasama işlemleri teorisine ayrılmıştır. Yasama işlemleri, yasama organının yasama görev ve yetkisiyle ilgili belli bir hukuki sonuç doğurmaya yönelik olarak gerçekleştirdiği irade açıklamalarıdır. Doktrinde bu tanıma uyan işlemlerin, kanun ve parlamento kararı olduğu noktasında tereddüt bulunmamaktadır. Bu işlemlere ek olarak "Meclis Başkanı kararı" ve isimsiz/bildirici nitelikteki işlemlerin de bu kapsama dâhil edilmesi gerektiği yönünde doktrinde görüşler vardır. Diğer taraftan, TBMM Karma Komisyonunun kamu denetçilerini seçme işleminin, yeni bir yasama işlemi olarak kabul edilebileceği ileri sürülmüştür. İlk bölümde bu işlemlerin yasama işlemi niteliğinde olup olmadığı tartışılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde parlamento kararları incelenmiştir. Parlamento kararları, TBMM Genel Kurulunun, yasama organının çalışma düzenine yönelik olarak veya diğer organlarla ilişkileri çerçevesinde veya Anayasa, İçtüzük ve kanunda belirtildiği durumlarda, oylama neticesinde ortaya koyduğu irade açıklamalarıdır. Parlamento kararları da kanun gibi Anayasa'ya aykırı olamazlar. Bununla birlikte, tezimizde, kanun ile parlamento kararları arasında bir hiyerarşinin kurulup kurulamayacağı özellikle İçtüzük açısından tartışılmıştır. Parlamento kararları kanundan daha basit bir çıkarılış sürecine tabi olmakla birlikte bu süreç parlamento uygulamalarıyla izah edilmeye çalışılmıştır. Kural olarak kararlar, Anayasa Mahkemesinin yargısal denetimi dışındadırlar. Ancak Anayasa Mahkemesi, "eylemli içtüzük değişikliği" içtihadı ile birçok parlamento kararının Anayasallık denetimini gerçekleştirmiştir. Mahkemenin bu içtihadı ile birlikte yargısal denetim boyutuna ilişkin diğer sorunlar da bu bölümde tartışılmıştır.

The legislative function is an important aspect of sovereignty. This function has been entrusted to the legislative bodies by modern constitutions. According to the 1982 Constitution, TBMM needs to make legal acts in order to fulfill its duties and authorities that were stated in Constitution and laws. These legal acts may encompass numerous different attributions. It is must be determined which of these have the characteristic of legislative act in the way of constitutional law. Therefore, the first part of the study was devoted to the theory of legislative acts. Legislative acts are declarations of the will of the legislative branches employ in order to obtain certain legal consequence through exercising their legislative duties and authorities. There is no equivocation in the doctrine as to whether the acts described above are law and resolution of parliament. It is existed in the opinions in the doctrine that, in addition to these acts, "Speaker's resolution" and informing acts also need to be included under the scope of legislative acts. On the other hand, it has been suggested that act of public auditor of the Joint Commission of TBMM can be seen as a new legislative act. The first part of this study addresses the argument whether these acts can be said to have the characteristic of legislative act. In the second part of the study, resolutions of parliament have been analyzed. Resolutions of parliament are the Plenary of TBMM's declarations of the will revealed that as a result of voting during their operations or within the framework of relating to their relationships with the other branches or circumstances stated in the Constitution, Standing Order and the law. Resolutions of parliament, similar to the law, can't be contrary to the Constitution. However, especially in terms of the Standing Order, it has been discussed whether a hierarchy between the law and resolutions of parliament can be established in our thesis. Even though resolutions of parliament are subject to simpler procedures compared to the law when going in effect, the process can be explained with parliamentary procedures. As a rule, these resolutions are outside of the jurisdiction of the Constitutional Court. However, the Constitutional Court has subjected numerous resolutions of parliament to judicial review by stating "active standing order changes". This part also covers arguments regarding the problems that arise due to the judicial opinions of the Court mentioned above, and the breadth of their judicial review.