Bazı adi fiğ (vicia sativa L.) hatlarında ekim zamanlarının ot ve tohum verimi ile verim komponentlerine etkisi

Abstract

Bu araştırma, bazı adi fiğ hat ve çeşitlerinde kışlık ve yazlık ekimlerin ot ve tohum verimi ile verim komponentlerine etkisini araştırmak amacıyla yapılmıştır. Çalışmalar, Uludağ Üniversitesi Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkezi ile Bursa Ziraat Meslek Lisesi arazisinde 1987-1988 yıllarında yürütülmüştür. Araştırma, tesadüf blokları deneme desenine göre planlanmış ve üc tekrarlamalı olarak ekilmiştir. Araştırmada 6 hat (17-1, 20-1, 31-4, 44-4, 58-1, K-1) ve iki çeşit (Kara Elçi, Kubilay 82) kullanılmıştır. Araştırmalarımızda elde edilen sonuçlar aşağıdaki gibi özetlenebilir. Gözlemler: Çeşit ve hatların fide güçleri ile çiçeklenme süreleri saptanmıştır. Kışlık fide gözlemlerinde 31-4 ve 17-1: yazlık fide gözlemlerinde 20-1 ve 31-4 en yüksek fide gücü değerini almışlar­dır. 20-1 hattı ile Kubilay 82 çeşidi diğerlerinden yaklaşık 11-13 gün önce çiçeklenmişlerdir. Morfolojik özellikler: Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkezi denemelerinin hem kışlık hemde yazlık ekimlerinde, Ziraat Meslek Lisesi denemeleri­nin ise sadece kışlık ekiminde çeşitler arasında bitki boyu yönünden önemli farklılıklar görülmüştür. Kışlık ve yazlık ekimde Kara Elçi çeşidi en yüksek bitki boyuna sahip olmuştur. Anadal sayısı bakımından çeşitler arası farklılık sadece Ziraat Meslek Lisesi kışlık ekiminde önemli çıkmıştır. Bu ekimde en fazla anadal sayısı 58-1 hattında görülmüştür. Çeşitler arasında yaprakçık eni ve boyu bakımından farklılıklar her iki lokasyondaki kışlık denemelerde önemli olmuştur. En geniş yaprakçık 20-1 ile Kubilay 82'de görülürken, en uzun yaprakçığa da 20-1 hattında rastlanılmıştır. Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkezindeki kışlık ve yazlık denemelerde çeşitler arasında ilk bakla yüksekliği yönünden farklılıklar gözlenirken Ziraat Meslek Lisesinde yalnızca kışlık denemede bu farklılık önemli çıkmıştır. Kışlık ekimlerde baklayı en yüksekte oluşturan çeşit Kara Elçi, yazlık ekimlerde ise 20-1 hattıdır. Yukarıda açıklanan özelliklerde ana dal sayısı hariç diğerlerinin tümünde kışlık ekimlerdeki çeşitler daha yüksek değer göstermişlerdir. Verim ve Verim Komponentleri: Kuru madde verimi yönünden çeşitler arası farklılık Ziraat Meslek Lisesindeki kışlık denemede önemli çıkmıştır. 17-1 hattından en yüksek kuru madde verimi elde edilmiştir. Tohum veriminde, çeşitler arası farklılık tüm denemelerde önemli bulunmuştur. Kışlık ve yazlık denemelerde, ortalama olarak 20-1'den en fazla tohum verimi elde edilmiştir. Bitkide bakla sayısı, Tarımsal Araştırma Merkezindeki yazlık deneme ile Ziraat Meslek Lisesi arazisindeki kışlık denemede çeşitlere göre farklılık göstermiştir. Birinci deneme alanında K-1, ikincisinde de 58-1 en fazla baklaya sahip hatlar olmuşlardır. Kışlık ekimlerde, yazlıklardan daha fazla bakla bulunmaktadır. Boğumda bakla sayısı, her iki lokasyondaki kışlık denemelerde çeşitlere göre önemli farklılıklar göstermiştir. Tarımsal Araştırma Merkezindeki kışlık denemede K-1 hattı boğumda en fazla bakla bulundururken diğer lokasyondaki kışlık denemede 31-4 hattı en fazla baklaya sahip olmuştur. Baklada tohum sayısı yönünden çeşitler arası farklılıklar Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkezindeki yazlık denemede önemli görülmüş ve bu denemede 31-4 en yüksek değeri vermiştir. Bitkide tohum sayıları, kışlık denemelerde yazlıklara oranla daha fazladır. Çeşitler arasında, bitkide tohum sayıları bakımından farklılık Ziraat Meslek Lisesi kışlık denemesinde önemli görülmüştür. 20-1 hattı bitkide en fazla tohum bulunduran hat olmuştur. En yüksek 1000 tane ağırlığı, kışlık ekilen fiğlerde 20-1'de, yazlık ekilenlerde ise K-1' de görülmüştür. Dört deneme ortalamasına göre kuru otta en yüksek ham protein oranına K-1 hattında, tanede ise 31-4 hattında rastlanılmıştır. Tanedeki protein oranı kuru ottan daha fazladır. Kuru otta ve tanede protein veriminde çeşitler arası farklılık, Ziraat Meslek Lisesindeki kışlık denemede önemli olmuştur. Kuru otta en fazla protein verimi 17-1 hattından, tanede en yüksek protein verimi ise 20-1 hattından elde edilmiştir. Çalışmalarımızın bir yıl sürmesi nedeniyle, araştırma sonuçları hakkında kesin yorum yapmak hatalı olabilir. Ancak denemenin farklı iki lokasyonda ve farklı iki ekim zamanında yapılmış olması, sonuçların güvenirliliğini artırmaktadır. Adi fiğ özellikle yeşil ot, kuru ot veya tohumu için yetiştirilen bir yem bitkisidir. Çalışmalarımıza göre yeşil ve kuru ot için 17-1 ve 20-1 hatlarını bölgeye önermek mümkündür. Kışlık yapılacak ekimlerde 17-1, yazlık yapılacak ekimlerde ise 20-1 hattından yüksek verim beklenmelidir. Tohum üretimi amacıyla yapılacak ekimlerde ise 20-1 hattının iyi sonuçlar vereceği deneme sonuçlarından anlaşılmaktadır.

This research was conducted to determine the effects of winter and spring seedings on hay and seed yields, and yield components of some lines and varieties of common vetch (Vicia sativa L» ) and to find out the superior ones in Bursa Region. The entries consisting of six lines and two varieties were seeded at two locations in 1987 - 1988. In the period between seedling and seed harvest were made some morphological observations and quantitative measurements. Winter seedings always yielded more hay and seed than spring seedings. Lines and varieties differed in their morphological and quantitative measurements. 17-1 and 20-1 lines were superior than the other lines and varieties either in hay and seed yields. They can be suggested for winter and spring sowings both hay and seed productions under the experimental conditions.