Bazı iki sıralı arpa çeşitlerinin kuraklığa dayanıklılığı üzerinde araştırmalar

Abstract

Bu araştırma, bazı iki sıralı arpa çeşitlerinin kurağa dayanıklılıklarını araştamak amacıyla Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi "Tarımsal Arastama ve Uygulama Merkezi" deneme alanında ve Tarla Bitkileri Bölüm serasında 2002-2003 döneminde yûrttülmüştûr. Arastamanın tarla denemesi tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre üç tekrarlamak olarak kurulmuştur. Tarla denemesinde dört farklı azot dozunda (0, 5, 10 ve 15 kg/da) 10 adet iki sıralı arpa çeşidi yetiştirilmiş ve çeşitlerde gövde rezervlerinin taneye taşınma kapasitelerini (translokasyon kapasitesi) belirlemek amacıyla başaklanmadan sonra potasyum klorat (% 4'lük) kullanılmışta. Bu araştırmada translokasyon miktarı, translokasyon oram ve tane ağırlığındaki azalma oram mcelenmiştir. Araştırmanın sera denemeleri ise tesadüf parselleri deneme desenine göre altı tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Bu denemelerde kuraklık zararı, kurağa duyarlılık indeksi, turgor kapasitesi, yaprak oransal nem içeriği; 18 °C'de yaprak su tutma kapasitesi ve yaprak oransal su kaybı ile 22 °C'de yaprak su tutma kapasitesi, yaprak oransal su kaybı, yaprak alam, spesifik yaprak ağalığı ve birim yaprak alamadan su kaybı özellikleri, incelenmiştir. Tarla denemesinden elde edilen sonuçlara göre; translokasyon miktarı ve oram ile tane ağırlığındaki azalma oram balonundan Bilgi-91, Cumhuriyet-50, Çıldır-02, Kalaycı-97, Sladoran, Süleymanbey-98 ve Şerifehanım-98 çeşitlerinin generatif dönemde yaşanan kuraklık stresine daha dayanıklı oldukları tespit edilmiştir. Sera denemelerinde kurağa dayanıklılık ölçütleri bakımından iki sıralı arpa çeşitleri arasında önemli farklar bulunmuştur. Yüksek yaprak oransal nem içeriği ve düşük kurağa duyarlılık indeksi değerleri nedeniyle Çıldır-02, Sladoran ve Süleymanbey-98 çeşitlerinin diğer çeşitlere göre kurağa daha dayanıklı oldukları saptanmıştır. İki farklı sıcaklıkta yüksek yaprak su tutma kapasitesi ve düşük yaprak oransal su kaybı değerlerine sahip olan Angora, Balkan-96, Bügi-91 ve Bomova-92 çeşitlerinin kurağa dayanıklı oldukları tespit edilmiştir. Diğer taraftan Şerifehanım-98 çeşidi düşük su tutma kapasitesi ve yüksek oransal su kaybı göstermesi nedeniyle kurağa en duyarlı çeşit olarak tanımlanmıştır.

This research was carried out both under field and greenhouse conditions of Agricultural Research and Applied Center of Agriculture Faculty, Uludağ University in 2002-2003. Field experiment was established in split block design with three replications. Four different levels of nitrogen (0, 5, 10 and 15 kg/da) and 10 barley cultivars of two- rowed type were used in field experiment The objective of this experiment was to determine the translocation capasities of cultivars in respect of translocation of stem reserves to grains during post-heading stage. For this purpose, potassium chlorate was used as desiccant material in order to stop the phytosynthesis of plants and let them transfer their stem reserves to grains after heading. The translocation amount, translocation rate and rate of reduction in gram weight were determined and evaluated. Greenhause experiment was conducted with the same barley cultivars used in field experiment in a complete randomized plot design with six replications. In the greenhause experiment, injury of drought, drought susceptibility index, turgor capacity and leaf relative water content of cultivars were examined when plants at vegetative stage. In addition, leaf water retention capacity and leaf relative water loss under 18 °C; leaf water retention capacity, leaf relative water loss, leaf area, spesific leaf weight and water loss on unit leaf area under 22 °C were determined or measured when plants at vegetative stage. According to result of field experiment, in respect of the translocation amount and rate and the reduction rate in grain weight, the cultivars Bilgi-91, Cumhuriyet-50, Çıldır-02, Kalayci-97, Sladoran, Süleymanbey-98 and Serifehanim98 were found more resistant varieties to drought stress man the others at generative stage. In greenhouse experiment, in terms of drought resistance, there were significant differences among barley varieties. High leaf relative water content and low drought susceptibility index values indicated that Çıldır-02, Sladoran and Süleymanbey-98 varieties were more drought resistant than other barley varieties. Under 18 °C and 22 °C temperature, high leaf water retention capacity and low leaf relative water loss values indicated that Angora, Balkan-96, Biigi-91 and Bomova- 92 varieties were more resistant to drought On the other hand, low water retention capacity and high relative water loss values indicated that Şerifehanım-98 was the most drought susceptible variety.