Bursa Merkez İlçesi Çeltik Köyü süt inekçiliği işletmelerinin işletme binalarına ilişkin sorunlar üzerine bir araştırma

Abstract

Beslenmede buyük önemi olan hayvansal proteinlerin, insanlar tarafından dengeli bir biçimde tüketilmesi gerekir. Bunu sağlamak için hayvansal ürünlerin yeterli ve nitelikli olması gerekir. Hayvansal üretimin arttrılması, yüksek verim yeteneği olan ırkların elde edilmesi, hayvanların daha iyi beslenmesi, hayvan hastalıklarına karşı etkin önlemler alınması ile birlikte uygun çevre koşullarını sağlayacak barınaklarda, hayvanların barındırılmasıyla sağlanır. Bu nedenle yapılan bilimsel çalışmalarla yöre için en uygun barınak planlarının hazırlanması gerekir. Bu amaçtan yola çıkarak yapılan araştırmada, Bursa Merkez Çeltik Koyünde bulunan süt inekçiliği işletmelerinin yapısal durumları ve sorunlarını saptayıp, bölge için uygun ahır planları hazırlanmıştır.Araştırma materyali olarak 9 işletmeye ait toplam 11 ahırda ölçüm, kroki, anket ve gözlemler yapılarak ahırlara ilişkin veriler sağlanmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar ve öneriler aşağıdaki şekilde sıralanabilir. 1. Araştırma alanı toplu yerleşim özelliği göstermektedir. İncelenen işletmelerin tümünde ana uğraşı süt inekçiliğidir. Bazı işletmelerde kendi gereksinimlerini gidermek açısından diğer hayvansal üretim yapılarına da yer ayrılmıştır. İşletmelerde su sorunu bulunmamaktadır. Su kaynağı olarak, şehir şebekesinden sağlanan su kullanılmaktadır. İşletmeyi köy merkezine bağlayan yollar düzenlidir. Elektrik ana trafodan sağlanıp, tüm işletmeler elektrikten yararlanmaktadır. İşletmeler, topografik açıdan düz sayılabilecek alanlarda kurulmuşlardır. İşletme yapıları genellikle bir avlu düzenine uyularak yapılmıştır. Ahırlar 1 işletme dışında avlu içerisinde ayrı olarak yapılmıştır. İşletmelerin gereksinim duyduğu yapıların çoğunluğu, avlu içerisinde bulunmaktadır. 2. İncelenen bağlı duraklı ahırlarda boyutlar, düzenleme şekilleri, sıcaklık ve bağıl nem değerleri önerilen değerlerden farklı bulunmuştur. Bu durum ahır yapı elemanlarının zarar görmesine, ahır içerisinde çalışanların ve hayvanların olumsuz yönde etkilenmelerine neden olmaktadır. Yapı elemanlarından kaybolan ısı, bazı ahırlarda yalıtım için gerekli malzemeler yeterince kullanılamadığından yüksek olmaktadır. 3. Ahırların tümünde doğal havalandırma sistemi uygulanmaktadır. Doğal aydınlatma için gerekli olan hava giriş deliklerinin ve çıkış açıklıklarının yetersizliği, istenilen ölçüde hava değişimini sağlayamamaktadır. Hava giriş ve çıkış açıklıkları arasındaki yükseklik farkının az olması kirlenmiş havanın dışarı atılmasında güçlükler oluşturmakta, yukarı yükselen hava çatı yapı elemanlarının zarar görmesine neden olmaktadır. 4. İncelenen ahırların 3’ünde yalnız doğal aydınlatma, diğerlerinde doğal ve yapay aydınlatma birlikte yapılmaktadır. Doğal aydmlatma pencerelerden, çatı üzerinde bulunan ışık geçirici plastik örtülerden ve çıkış açıklıklarından yapılmaktadır. Toplam pencere alanının 5 ahırda azlığı, istenilen doğal aydınlatmanın sağlanamamasına yol açmaktadır. Ahırlarda uygulanan yapay aydınlatmada lambaların yetersizliği ve düzenli yerleştirilememesinden dolayı istenen ışık dağılımı elde edilememektedir. 5. İncelenen ahırların % 72.7 ’si bağlı duraklı, % 18.2 'si serbest, %9.1’ i serbest duraklı ahır tipinde planlanmıştır. Ahırlarda barındırılan sağmal hayvan sayısı 21-30 baş arasında yoğunluk göstermektedir. Ahır icerisindeki diğer hayvanların gelecekte sürü yenileme çalışmaları için yetersiz olduğu görülmüştür. 6. İncelenen ahırların coğunluğunun uzun ekseni dogu batı yönünde yerleştirilmiştir. Ahırların % 36.3'ünün ön cephesi kuzey yönünde açılmaktadır. 7. Ahır genişlikleri 4.50-10.00 m arasında değişim göstermekte olup ortalama 7.02 m’dir. Ahır tabanının kullanılabilir uzunluğu 6.50-39.50 m arasında değişmektedir. Ahır uzunluğu çogunlukla 20-25 m arasındadır. 8.Bağlı duraklı ahırların % 50’sinde düzenli olarak durak yapılmıştır. Diğerlerinde durak platformu bulunmasına karşın, inekleri birbirinden ayıran durak bölmeleri bulunmamaktadır. Durak genişlikleri 1.10-1.25 m, durak uzunlukları 1.65-2.75 m arasında değişim göstermektedir. Durak bölmeleri olmayan ahırlarda hayvanlar 0.80 -1.25 m genişliklerde bağlanmaktadır. Hayvanların duraklara bağlanmasında zincir kullanılmaktadır. 9. Ahırların yemlik genişlikleri 0.40-0.60 m arasında değişim göstermekte olup, ortalama 0.57 m’dir. Yemliklerin duraktan yüksekliği 0.25-0.65 m, derinlikleri ise 0.30-0.50 m arasında değişim göstermektedir. Ahırların idrar kanalı genişlikleri 0.50-1.00 m arasında olup, oldukça yüksek bulunmuştur. İdrar kanalı ile servis yolu arasında iki işletmede yükseklik bırakılmamıştır. İdrar kanalı eğimleri genellikle yetersiz olup % 0-1.5 arasında değişim göstermektedir. Yemlik yolu iki ahırda bulunmaktadır. Bu yolların genişlikleri 1.00 ve 2.20 m’dir. Servis yolu idrar kanalları ile kullanılabildiği gibi 0.65-1.35 m genişliklerinde değişen ayrı servis yolları da bulunmaktadır. 10. Ahırların tabandan çatı kirişine kadar olan yükseklikleri 2.50- 2.75 m arasında çoğunluk göstermektedir. İnek başına düşen hava hacmi 5.91- 20.37 m³ arasında olup, ortalama 15.70 m³ ’tür. 11. İncelenen serbest ahırlarda geleneksel alışkanlıklar ve kış rüzgarlarının doğrudan hayvanlar üzerine gelmesini engelleyemedikleri için bütün yıl boyunca üiretim yapılamamaktadır. Ahırların dinlenme yeri alanları 90.42 m² ve 120 m² ’dir. İnek başına düşen alanlar 5.65 m² ve 12.00 m² olarak bulunmuştur. Dinlenme yeri tabanı iki ahırda da topraktır. Gezinme yerinin tabanı bir ahırda beton diğerinde topraktır. Gezinti yerinde inek başına düşen alan 9.8 ve 15.4 m² 'dir. Gezinti alanının çevresi ahırlardan birinde demir, diğerinde ise duvar örülerek oluşturulan çitle çevrilmiştir. Yemleme işlemi, ahırlardan birinde gezinti alanında bulunan sabit yemliklerle, diğer ahırda dinlenme yerinde uzun duvara yerleştirilmiş ve gezinti alanında çitler boyunca bulunan yemliklerden yapılmaktadır. Serbest ahırlarda süt sağım ve depolanması için gerekli olan bir yer ayrılmıştır. 12. Ahır uzun kenarı boyunca 18 adet durak bulunan serbest duraklı ahırda, durak uzunlukları 2.20 m durak genişlikleri 1.15 m’dir. Servis yolu genişliği 4.50 m olup, süt sağımı sırasında servis yolu temizlenmekte durakların tam karşısında sağım için hazırlanmış bölüme inekler getirilmektedir. Gezinti alanında hayvan başına düşen alan 10.3 m² 'dir. 13. İncelenen ahırların 3 ’ü dışında buzağı ve danalar için ayrılmış bölmeler bulunmaktadır. Bölmeler grup bölmeleri şeklinde olup 2-5 baş arasında hayvan barındırabilmektedir. Bölmelerin alanları ortalama olarak 13.65 m² ’dir. Ahırlardan biri dışında doğum ve hasta hayvanların barındırılacakları alan bırakılmamıştır. Boğa yetiştiren işletmelerin 3 'ünde boğalar için ayrılmış bölmeler bulunmakta, diğer 2 işletmede ise boğalar ya ahır içerisinde yada gezinti avlusunda bir noktaya bağlanarak saklanmaktadır. 14. Süt sağımı ve sütün korunması amacıyla hiçbir ahırda yer ayrılmamıştır. İncelenen ahırların % 45.4 'ünde, aynı çatı altında bulunan taban alanları 8.75-21.0 m² arasında değişen kaba yem depoları bulunmaktadır. İşletmelerin % 63.6 'sında işletme avlusu içerisinde belli bir düzene göre kurulmuş yem koruma yapıları bulunmaktadır. 15. İneklerin su gereksinimini karşılamak için, uzunlukları 2.70-6.80 m arasında, genişlikleri 0.60 -0.80 m arasında degişen suluklar yapılmıştır. Suluklar gezinti alanında bulunduğundan hayvanlar su içmek için ahır içerisinden dışarı çıkarılmaktadır. 16. Ahır içerisinde biriken gübre günlük temizlik sırasında ahır duvarlarında açılmış gübre açıklıklarından dışarı atılıp biriktirilmektedir. 17. İncelenen ahırların %63.6 ’sında temel yapı malzemesi olarak taş, % 36.4 ’ünde beton kullanılmıştır. Ahır temel derinlikleri 30-100 cm arasında, temel duvar genişlikleri ise 35-60 cm arasındadır. Temel duvar yüksekliğinin 100 cm, genişliğinin 50 cm alınması durumunda yapı, elemanlarını rahatça taşıyabileceği belirlemiştir. 18. İncelenen ahırların % 27.3 'ünde taban sıkıştırılmış toprak, % 72.7 'sinde taş blokaj, üzerine dökülen betonla oluşturulmuştur. 19. İncelenen ahırların % 81.8 'inin duvarlarında biriket, % 9.1 ’inin duvarlarında kerpiç kullanılmıştır. Ahır dış duvarları, 4 ahırda hiç sıvanmamış, 7 ahırda çeşitli harçlarla sıvanmıştır. Ahırlarn iç yüzeyleri 2 ahırda sıvasız, 9 ahırda ise sıvanmıştır. İç ve dışta kullanılan sıva kalınlıkları 1-3 cm arasında değişmektedir. 20. Ahırların 2 'sinde tavan bulunmaktadır. Tavan ahır içii yüksekliğinin fazla tutulduğu ahırlarda, ahır içi ısı dengesini sağlamak açısından zorunlu olmaktadır. Çatı tüm ahırlarda bulunmaktadır. Çatı örtü malzemesi olarak 1 ahırda yerli kiremit, diğer ahırlarda marsilya kiremiti kullanılmıştır. Çatı yalıtımına gereken önem verilmemiştir. Çatı ahır içi ısı dengesinin korunmasında en önemli unsurlardan biridir. Bu nedenle çatı yapılırken, yalıtımın üzerinde önemle durmak gerekir. 21. Kapılar, ahırların % 66.7 'sinde ahşap, % 33.3'ünde ise demir ve saç'tan yapılmıştır. Kapı genişlikleri 1.00-2.45 m, yükseklikleri ise 1.70- 2.30 m arasında değişim göstermektedir. Kapıların 2 ahırda dışa doğru, diğerlerinde ise içe doğru açıldıkları görülmüştür. Ahırların % 33.3 ’ünde kapılar ahır kısa kenarında, %44.4'ünde uzun kenarında, % 22 .2 ‘sinde uzun ve kısa kenarda birlikte bulunmaktadır. Ahırlarda tek kanatlı kapı genişliği için 1.00 -1.25 m boyutları önerilmiştir. Çift kanatlı kapılar işletmelerde mekanizasyonun gelişmemiş olmasından dolayı önerilmemektedir. Kapı yükseklikleri ahır içine giriş çıkışlarda zorluk çekilmemesi ve çalışma kolaylığı sağlayacak boyutlarda olmalıdır. Kapıların dışa açılacak biçimde veya sürmeli olması, ahır içi çalışma kolaylığı açısından daha uygundur. Ahırlarda pencere genişlikleri 0.40-1.25 m, yükseklikleri 0.40-1.45 m arasında değişmektedir. Pencere genişlik ve yüksekliklerinin 1.00-1.25 m boyutlarında dikdörtgen olarak yapılması yeterli aydınlatma ve ışığın ahır içerisinde düzenli dağılımı için uygundur. Pencereler ahır taban alanının 1 /11-1 /126 ’sı arasında değişim göstermekte olup, ortalama 1/48’dir. Pencere alanının, ahır taban alanının 1 /15-1 /20 'si arasında olması önerilir. Ahır pencerelerinin % 87.5 ’i ahşap çerçeveden, % 12.5 'i metal çerçeveden yapılmıştır. Pencere çerçevelerinin ahşaptan yapılması, ahşabın koruyucu malzemelerle boyanması önerilir. 22. Araştırmadan elde edilen sonuçla ve sonuçların tartışılması ile yöre için uygun ahır tipinin belirlenmesine çalışılmıştır. Yöreye uygun ahır kapasitesi işletmelerin ekonomik durumları, süt ve yem fiyatlarındaki istikrarsızlıklar gözönüne alınarak 30 baş olarak belirlenmiştir. Uygun ahır tipi için serbest duraklı ve serbest ahırların seçimi bağlı duraklı ahır tipine tercih edilmelidir.

The subject of this study is the factory farms of dairy cattle in one of the central village of Bursa province. The structural conditions and structural problems were investigated and with the improvement probabilities the advesible factory farms types were tried to determine for that location. According to results of the investigations, there are faulty behaviours in planning of the surrounded building of the farm yards. The majority of the investigated barns have no favourable context to cattle, therefore it is so far away that to create the modern changes inside of the barns. The barns which planned free loose barn type are not used, there are two factors to be effecting to using of the this type barns, was determined 1 traditional familiarities 2 insufficient conditions. The free stall barns and the free loose barns are appropriate than stall barns for this location so that when the recent barns are planned this two types advesible to the farmers.