Damegani'nin el-Vücuh ve'n-Nezair isimli eserindeki metodu

Abstract

Kur'ân ilimleri terimi olarak vücûh, bir kelimenin Kur’ân’da birbirinden farklı anlamlarda kullanılması nezâir ise farklı köklerden gelen kelimelerin aynı anlamı ifade etmesine denir. Bu iki kavram Kur'ân’ı anlamada büyük önem arz eden elVücûh ve’n-Nezâir ilminin temelinin oluşturur. Hicrî 5. asırda yaşamış olan Hüseyin b. Muhammed ed-Dâmegânî’nin “el-Vücûh ve’nnezâir li elfâzi kitâbillâhi’l-azîz ve me‘ânîhâ” adlı eseri çok anlamlı (vücûh) 529 kelime ihtiva eder. Bu kelimeler arasında Kur'ân’ın anlam alanı içerisinde önemli yeri olan kavramlardan başka pek dikkat çekmeyen edatlar ve harfler de yer almaktadır. Alfabetik sırayla sistematik bir şekilde telif edilen kitapta müellif önce kitabına aldığı kelimelerin farklı anlamlarını (vecih) ortaya koyar; ardından her bir vechi tefsir ederken özellikle başka âyeti/âyetleri delil getirerek konuyu açıklığa kavuşturur. Bu tür bir çalışma için önemli bir kaynak olan hadîs literatürünün kullanılmaması, selef kavli, sebeb-i nüzûl, şiir ve lugat gibi başlıca tefsîr malzemelerinin de eserin tamamına göre az denebilecek sayıda kullanılması dikkat çekmektedir. Yalnız bu durum müellifin bu ilimlerden habersiz olduğu şeklinde yorumlanmamalıdır. Çünkü müellif kaynaklarını açıkça belirtmese de ilmî birikimi kitabın muhtevasında kendini göstermektedir. Dâmegânî hem rivâyetle gelen literatür hem de Kur'ân ilimleri ve lugat ilimleri ışığında kelimeleri tefsîr etmektedir. Kendinden önceki fikrî, ilmî ve itikadî süreci dikkate aldığımızda Kur'ân âyetlerini tevil eden Dâmegânî’nin, üzerinde birçok tartışmaların yapıldığı görüşlerin iptali veya ispatına çalışmadığı ve oldukça sade bir uslûpla Ehl-i sünnet çizgisinde yorumlar yaptığı görülür. Dâmegânî’nin el-Vücûh ve’n-Nezâir ilmine dair bu eseri Kur'ân kavramlarının anlaşılmasında ve özellikle Kur'ân tercümesinde ilim adamlarının ufkunu açacak ve bu alanda çalışanlar için önemli bir kaynak olacaktır.

As a Qur’anic Science term, the vucûh (Homonymous) means using a single word with different meanings in the Qur’an whereas nazair (Synonymous) tells us the words came from different roots bearing the same meaning. These two terms take place as a base for the Qur’anic science “al-Vucûh wa’n-Nazâir” which is very important to understand Quran. al-Vucûh wa’n-Nazâir li Alfâzi Kitâbillâh al-Azîz wa Ma‘ânîha as a great book of Hussain ibn Muhammad al-Dâmegânî, who had lived in the 5th century of Hegira, contains 529 significant (vücuh) words. Beside the significant Qur’anic concepts in the book there are some prepositions and letters that do not call our attention much. Within the book that is systematically reconciled with an alphabetical order, author firstly brings up the different meanings of words (vecih). Then for commenting every “vecih” he uses other verses of the Qur’an as proof and clears up the subject. It is conspicuous that no literature of Prophet Muhammad's sayings, that is important source. As main commentary sources; selef kavli, sebeb-i nüzûl, poem and dictionary are used too few throughout the book. Meanwhile that does not mean author is unaware of these sciences. Although author does not reveal his sources, his knowledge is very clear throughout the book. Dâmegânî comments the words under the knowledge of the Qur’an, rumor (riwayat) and dictionary. When we take the intellectual, scientific and theological developments of his time into consideration we have seen that Dâmegânî uses a clear style to make his comments and never involves the controversial subjects. He keeps the Ahl-a Sunnah way of thinking. Dâmegânî’s book with this content will enlarge scholars’ perspective being an important source for them to understand main concepts of Qur’an and especially to translate the Qur’an correctly.