Adil gelir dağılımının sağlanmasında Özel Tüketim Vergisi'nin yeri ve bunun Türkiye'de uygulanabilirliği

Abstract

Türk Vergi Sistemi içerisinde dolaylı vergilerin ağırlığı giderek artmaktadır. Vergi gelirlerinin yaklaşık 2/3 'ü dolaylı vergilerden oluşmaktadır. Dolaylı vergiler alanındaki dağınık yapı, önce Katma Değer Vergisi'nin yürürlüğe girmesi ile giderilmeye çalışılmıştır. Daha sonra Özel Tüketim Vergisi ile bu dağınık yapı tamamen ortadan kaldırılmıştır. Bu düzenlemeler yapılırken, Avrupa Birliği müktesebatına uyum da gerçekleştirilmiş olmaktadır. Vergilerin temel fonksiyonu gelir sağlamaktır. Ancak devletin görevlerinin artması ile birlikte, vergilerin de fonksiyonları artmıştır. Vergilerin adil gelir dağılımını sağlaması, artan fonksiyonlardan birisidir. Gelir dağılımı konusu tarih boyunca insanların, devletlerin ve ekonomik sistemlerin ilgisini çekmiştir. Çünkü adil olmayan gelir dağılımı, ekonomik ve sosyal yaşam üzerinde olumsuz etkiler yapmaktadır. Ekonomide istikrar, istihdam ve kalkınmayı olumsuz etkilemekte, toplumsal barışı bozmaktadır. Oysa gelirin adil dağılımı bu olumsuzlukları ortadan kaldırmaya yardımcı olmaktadır. Devlet gelir ve harcamaları ile gelir dağılımını etkileyebilmektedir. Vergi, devletin en önemli gelir kaynağıdır. Vergiler üretim, istihdam, dış ticaret, tüketim gibi bütün ekonomik alanlarda olduğu gibi, gelir dağılımı üzerinde de etkilidir. Dolaysız vergiler gelir dağılımını olumlu etkilemekte, dolaylı vergiler ise olumsuz etkilemektedirler, özel Tüketim Vergisi dolaylı bir vergi olmasına rağmen, belli mallar üzerinden alındığı için, gelir dağılımı konusunda olumlu etkide bulunabilmektedir. Avrupa Birliği üyesi ülkelerde uygulanan özel Tüketim Vergisi az sayıda mal üzerinden alınmaktadır. Oysa Türkiye'de uygulanan Özel Tüketim Vergisi, çok sayıda malı kapsamaktadır. Vergi gelirlerinin yaklaşık olarak 1/4'ünü Özel Tüketim Vergisi oluşturmaktadır. Bu oran ile özel Tüketim Vergisi, adil gelir dağılımını sağlamada etkili bir rol üstlenebilir. Yapılan anket çalışmasına göre deneklerin büyük bir çoğunluğu özel Tüketim Vergisi ödemektedirler. Deneklere göre devlet, gelirin adil dağılımı konusunda etkin bir rol üstlenmelidir. Devlet bu rolü yerine getirirken özel Tüketim Vergisi'nden yararlanmalıdır.

The importance of the excise taxes in the Turkish Tax System has been increasing. The excise taxes are consisting of approximately % of tax revenues. Firstly, the messy structure in the field of indirect taxes had been tried to remove with the enforcement of the Value Added Tax. Lately it has been removed completely with the enforcement of the excise taxes. These arrangements have enabled to adopt the EU acquis. The main function of the taxes is to get revenue. However, the functions of the taxes have increased with the roles of the government. Just distribution of income is one of the functions of it. The subject of distribution of income has always been attracted attention of people, states and economic systems throughout the history. Because unfair distribution of income has negative impacts on economic and social life. It influences badly economic stability, employment and economic development and hence threatens social peace. Whereas just distribution of income helps to remove all these problems. State has the power to influence the distribution of income with its revenues and taxes. Taxes are the most important revenue. They have also effects on distribution of income as well as production, employment, foreign trade, consumption. In the EU, excise tax is levied on items limited in number, whereas it has been implemented on many items in Turkey. The excise tax forms 1/4 of tax revenues. With this rate, the excise tax could play an important role in ensuring just distribution of income. According the questionnaire, most of the people pay excise tax and they believe that state should play an important role in the field of distribution of income and state should use this instrument.