Ayçiçeğinde ekim zamanı ve bitki sıklığının verim ve kalite üzerine etkileri

Abstract

Bu araştırma,Marmara Bölgesi'nin ana ürünü olan ayçiçeğinde yüksek tane verimi ve kalite yönünden en uygun ekim zamanı ve bitki sıklığını saptamak amacıyla yapılmıştır. Denemeler iki yıl süre ile (1989 ve 1990) Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Uygulama ve Araştırma Çiftliği'nde yürütülmüştür. Araştırmada üç ekim zamanı; 15 Mart, 15 Nisan ve 15 Mayıs,üç bitki sıklığı;70xl5 cm(9500 bitki/dah70x30 cm(4800 bitki/da) ve 70x45 cm(3200 bitki/da) ve üç çeşit ;Sunbred-265,H-l ve Vniimk-8931 ele alınmıştır. İs-tatistiki analizler 4 tekerrürlü Bölünen Bölünmüş Parseller Deneme Desenine uygun olarak yapılmıştır. Denemeler; an a parsellere ekim zamanı(A), alt parsellere çeşitler(B) ve altın altı parsellere de bitki sıklıkları(C) gelecek şekilde tertiplenmiştir. Elde edilen bulgulara göre erken ekimden geç ekime doğru gidildikçe,bitkide olum devreleri hızlandığından ilk tabla görülme süresi,ilk çiçek görülme süresi ve olgunlaşma süresi kısalmakta,bitki boyu,tabla çapı tablada tohum say ısı, 1000 tane ağırlığı ve tek tabla verimi gibi verim komponentleri ise olumsuz yönde etkilenmektedir. Buna bağlı olarak,ekimdeki gecikme ile tane verimi önemli ölçüde düşmektedir. Nitekim, 15 Mart (270.6 kg/da) ve 15 Nisan (257.6 kg/da) ekimlerinin 15 Mayıs ekimine (191.9 kg/da) göre sırasıyla % 41 ve % 34 oranlarında daha yüksek verim sağladığı saptanmıştır. Öte yandan,geç ekimle sap verimi de önemli ölçüde azalmıştır. Ekim zamanının kalite özellikleri üzerine etkisi oldukça yüksektir. Nitekim,erken ekimden geç ekime doğru gidildikçe tanede iç kısmının kayba uğradığı,yağ oranında önemli bir değişikliğin olmadığı ancak,yağ veriminin azaldığı saptanmıştır. 15 Mart, 15 Nisan ve 15 Mayıs ekimlerinden sırasıyla 109.7 kg/da;107.2 kg/da ve 101.9 kg/da yağ verimi sağlanmıştır. Bitki sıklığının ayçiçeğinde fenolojik karakterler üzerine önemli bir etkide bulunmadığı buna karşın,verim ve verim komponentleri ile kalite özelliklerini önemli ölçüde etkilediği saptanmıştır. Bitki sıklığı arttıkça tabla çapı küçülmekte,tablada tohum sayısı, 1000 tane ağırlığı ve tek tabla verimi azalmakta fakat,bitki boyu ve tane verimi artmaktadır. Araştırmada,70x15 cm(9500 bitki/da) sıklığından 252.3 kg/da, 70x30 cm(4800 bitki/da) ve 70x45 cm(3200 bitki/da) sıklıklarından ise sırası ile 240.2 kg/da ve 227.7 kg/da tane verimi elde edilmiştir. İç oranı bitki sıklığından etkilenmemiştir. Ancak,yağ oranı ve yağ verimi artan bitki sıklığına paralel olarak artmıştır. Araştırmada,verim ve kalite yönünden hibrid çeşitlerin Vniimk-8931 çeşitinden daha üstün olduğu da saptanmıştır. Sonuç olarak,yüksek verim ve kalite için en uygun ekim zamanının 15 Mart ekimi,en uygun bitki sıklığının ise 70x15 cm ekim mesafesi veya 9500 bitki/da sıklığı olduğu ve sulu koşullarda hibrid çeşitlere yer verilmesi gerektiği saptanmıştır.

This research was carried out to determine the most suitable planting date and plant population in 3 different sunflower varieties in Bursa region. According to the two-year results.seed yield and yield compo-nents significantly decreased by the planting date being delayed. 15 March and 15 April planting dates increased the seed yields about 41 % and 34 %, respectively as compared with 15 May planting date. Oil yield also significantly reduced by the planting dates retarted from 15 March to 15 May. The plant population did not significantly affect the phenological characteriştics but their effects on the seed yield,its components and quality characteristics were found as significant. The highest seed yield, oil content and oil yield were obtained in 95000 plants/ha seeded with 70 cm row spacing and 15 cm within rows. As a results.it was determined that the most suitable planting date was 15 March and the plant population 95000 plants/ha(70xl5 cm.), respectively in Bursa region.