Putin dönemi Rusya’nın enerji politikaları bağlamında Sırbistan ile ilişkileri: Gazprom örneği

Abstract

Çarlık Rusyası ve Sovyetler Birliği dönemlerinden farklı olarak modern Rus dış politikasında yeni eğilimler gözlemlenmektedir. Putin döneminde Rus bayrağının Avrupa ve Asya çevresinde daha fazla görünür olmasını sağlamak, Kızıl Ordu askerlerinden ziyade Rus enerji şirketlerinin yöneticilerine bırakılmıştır. Geçmişte ideolojik saiklerle şekillenen Rus dış politikası pragmatik bir çizgiye kaymış durumdadır. Rus dış politikasında enerjinin bir kaldıraç olarak kullanılabilmesinin yolunu açan gelişmeler, dev enerji şirketlerinin devletleştirilmesiyle başlamıştır. Yeltsin döneminde özelleştirilen Gazprom ve Rosneft gibi enerji devlerinin oligarklardan alınıp, bu şirketlerin devletleştirilmesi yönünde adımlar atılmıştır. Enerjinin, dış politika yapım süreçlerinde araç olarak kullanıldığı yeni Rus dış politika konseptinin en önemli aktörlerinden biri Gazprom’dur. Putin iktidarı ile birlikte Gazprom tamamen Kremlin’in politik bir aktörü olarak hareket etmeye başlamıştır. Putin döneminde Rusya’nın gücünü her alanda tahkim etme çabası ve aktif dış politikasının yansımaları Balkanları da etkilemiştir. Hem geçiş güzergâhı olarak bir transfer noktası olması, hem de enerjiyi tüketen bir pazar olarak potansiyeli; Balkanları, Rusya açısından oldukça değerli hale getirmektedir. Rusya’nın Balkanlar için geliştirdiği stratejinin odağındaki ülkelerden biri Sırbistan’dır. Sırbistan, Doğu Avrupa ve Batı Avrupa arasında bir kavşak noktası olarak, Balkanlarda stratejik bir bağlantı noktasıdır. Bu tez çalışmasında, Putin döneminde Rusya’nın yeni dış politika eğilimleri çerçevesinde Sırbistan’la ilişkileri değerlendirilmiştir. Rusya’nın Sırbistan’la kurduğu ilişkilerde (ekonomik ve enerji konulu) ana aktör olarak ortaya çıkan Gazprom şirketinin, Rus dış politikasının yapım süreçlerinde nasıl bir rol oynadığı incelenmiştir. Araştırma konusu, Uluslararası Ekonomi Politik (UEP) Teorileri çerçevesinde analiz edilmiştir.

Unlike the periods of Czarist Russia and the Soviet Union, new trends are observed in modern Russian foreign policy. During the Putin era, the Russian flag was left to the managers of Russian energy companies rather than Red Army soldiers to make it more visible around Europe and Asia. Russian foreign policy, which has been shaped by ideological motives in the past, has shifted to a pragmatic line. The developments that paved the way for the use of energy as a lever in Russian foreign policy started with the nationalization of huge energy companies. During the Yeltsin period Gazprom and Rosneft were privatized and steps were taken to take these energy giant companies from the hand of oligarchs and nationalize them. Gazprom is one of the most important actors of the new Russian foreign policy concept, where energy is used as a tool for these foreign policy making processes. With Putin's government in power, Gazprom began to act entirely as a political actor of the Kremlin. During the Putin era, Russia's efforts to strengthen its power in all areas and the reflections of its active foreign policy also affected the Balkans. Both being a transfer point as a crossing route and its potential as an energy consuming market makes the Balkans quite valuable for Russia. One of the focused countries in Russia's strategy for the Balkans is Serbia. As a crossroad between Eastern and Western Europe, Serbia is a strategic connection point in the Balkans. In this thesis study Russia's relations with Serbia was evaluated within the framework of the new foreign policy trends during Putin's era. The role of the Gazprom company in the process of Russian foreign policy making was analyzed, which developed as the main actor in Russia's relations with Serbia (on economic and energy issues). The research topic was studied within the frames of International Economic Political (IEP) Theories.