Türkiye'de gizli vergi potansiyeli ve bunu etkin vergilendirme yolları

Abstract

Kamu açıklarının kapatılmasında en sağlıklı yolun, devletin temel finans kaynakları olan vergi gelirleri ile karşılanması ve bu konuda verimliliği elde etmesi ile mümkün olacağı izahtan varestedir. Devletin, gelirlerinde azalma gördüğü durumlarda borçlanma, vergi politikalarından köklü sapmalar vb. davranışlar yerine mevcut pozisyondaki "gizli vergi potansiyeli"ni kullanması akılcı bir yol olacaktır. Kayıtdışı ekonomiden farklı olarak, kayıtlı ekonomide yer alan birimlerin kaçırmış oldukları gelirden ziyade gelirden kaçırdıkları vergiyi ifade eden "gizli vergi potansiyeli", elde edilmiş vergi geliri ile vergi kapasitesi arasındaki "hukuki" vergi potansiyelini, bir başka deyişle vergi kayıp ve kaçaklarını izah etmektedir. Bu durumda ödenmesi gereken vergi borçlarının tahsili devlet gelirlerinde mutlak artışa yol açacaktır. Bunun için, idarenin etkin denetimi yeterli olmamakta, ülkenin ekonomik, sosyal ve hukuksal açıdan istikrara sahip olması gerekmektedir. Türk Vergi Sisteminin ihtiyacı olan bu durum, mevzuat açısından da önemini korumaktadır. Çünkü, eksiklerini devamlı olarak yamalarla gidermeye çalışan Türk Vergi Sistemi, gizli vergi potansiyeli oluşturmaya elverişli bir hale gelmiş ve başlıca gelir kaynağından önemli ölçüde mahrum kalmaya başlamıştır. Bu bağlamda, Türkiye'deki gizli vergi potansiyelinin ortaya çıkarılması ve etkin bir biçimde vergilendirilmesi önem kazanmıştır. Buna göre, Türk ekonomisinin yapısal, hukuksal ve sosyal yapısının siyasi ve toplumsal uzlaşma sağlanarak gerçekçi bir biçimde analiz edilmesi gerekmektedir. Çalışmada, gizli vergi potansiyelinin nedenleri araştırılmış ve tahmini boyutları ölçülmeye çalışılmıştır.

It is clear that the most appropriate way to eliminate budget deficits is to use tax incomes, which is main financial source of the government, and provide efficiency on that matter. In the case of reduction in government revenues; instead of using borrowing mechanism, drastic deviation from tax policies and so on it will be logical to use hidden tax potential. Unlike the formal economy, hidden tax potential expresses the tax evasion from income of economic units in formal economy rather than the income evasion and it also expresses legal tax potential between tax collected and tax capacity or in other words it expresses tax evasion and tax revenue loss. In that case, collection of tax incomes will cause absolute increases in tax revenues. Hence, effective inspection of the administration is not enough, having stable economic, social and legal structure in an economy is also necessary. This necessity of Turkish Tax System is also important for the legislation. Because Turkish Tax System gets rid of its loopholes with temporary remedies and therefore it provides proper environment for hidden tax potential and in turn started losing one of the its major income source. In that sense, revealling and effectively taxing hidden tax potential in Turkey are important. Therefore, realistic analysis of Turkish economy's structure, legislative and social structure with politicial and societial concensus is required.