Özel emeklilik şirketlerinde portföy yönetimi ve Türkiye uygulaması

Abstract

Dünyadaki birçok ülkede 20. yüzyılın sonlarına doğru, mevcut sosyal güvenlik sistemleri yeterliliklerini kaybetmiş, çalışanlara sağlanan emeklilik güvencelerinin seviyeleri ciddi şekilde düşmüştür. Sosyal güvenlik sistemlerinin finansmanı, sürekli büyüyen bir sorun haline gelmiş ve devlet bütçelerinden sürekli artan miktarlarda transferlerle desteklenmiştir. Türkiye’de de 1990’ların başından itibaren sosyal güvenlik kuruluşları büyük açıklar vermeye başlamışlardır. Ülkemiz genç bir nüfus yapısına sahip olmasına rağmen, dağıtım sistemi esasına göre işlemekte olan sistem yetersiz kalmakta ve sosyal güvenlik açıkları sürekli büyümektedir. Tüm dünyada sosyal güvenlik yapısının geleceğine yönelik seçilen yol, devlete bağlı sosyal güvenlik kuruluşlarının asgari seviyede bir gelecek garantisi sağlaması, bunun ötesindeki garantilerin ise (çoğunlukla isteğe bağlı olan) özel sistemler tarafından sağlanmasıdır. Türkiye’de 1990’ların sonlarına doğru başlatılan sosyal güvenlik sisteminin reformuna da aynı düşünce hakim olmuştur. Bu reformla birlikte “Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu”, çıkarılmıştır. Bu kanun ve ilgili düzenlemelerle Bireysel Emeklilik Sistemi oluşturulmuştur. Bireysel emeklilik sistemi, gönüllü katılım esasına dayanan, katılımcıların kendi birikimlerinin değerlendirilmesinde söz sahibi oldukları, devlet tarafından denetlenip gözetlenen ve özel şirketler tarafından işletilen bir tasarruf ve yatırım sistemidir. Sistemden emekli olabilmek için en az 10 yıl süre ile katkı payı ödemek ve 56 yaşını doldurmuş olmak gerekmektedir. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sisteme katılım, katılımcılara, işverenlere ve emeklilik fonlarına yönelik tanınan vergi avantajlarıyla teşvik edilmeye çalışılmıştır. Ancak sistemin cazip hale getirilmesi için mevcut vergi teşviklerinin arttırılması gerektiği düşünülmektedir. Sistemde fonlar, emeklilik şirketlerinden bağımsız, portföy yönetim şirketleri tarafından yönetilmekte ve profesyonel portföy yönetimi sistemin özünü oluşturmaktadır. Ayrıca fonların mal varlıkları, Takasbank ve benzeri saklama kuruluşlarında ve tamamen şirket ve portföy yöneticisinin malvarlıklarından ayrı tutulmaktadır. Sistemin ekonomi üzerindeki esas etkisi, mali sisteme, uzun vadeli fonları kazandıracak olmasıdır. Tüm dünyada emeklilik fonları tarafından yönetilen fon miktarı 11 trilyon doların üzerindedir. Kurumsal yatırımcı olarak bu fonlar gelişip, tutar yükseldikçe sermaye piyasaları gelişip derinleşecek, piyasalara yöneltilen tasarrufların artması ekonominin şoklara karşı direncini arttıracaktır. Sistemin şu ana kadar ulaştığı 500 bin katılımcı ve 500 milyon dolar fon büyüklüğü umut vericidir.

The social security systems in most countries began to provide insufficient pension security for the working men, through the late 20th century. Financing of the social security systems became a growing problem which requires more financial transfers from the government budgets every year. Also in Türkiye social security socities began to have growing deficits in the early 1990’ies. Our population is very young, although the pay as you go system proved to be insufficient and the deficits of the social security socities kept growing. The choosen alternative for reforming the social security sysytems in most countries is; providing a minimum security from the government oriented systems and leting people to have additional security from the private systems(which are optional in most countries). The idea which shows the way for the reform of Türkish social security system is the same. The law for the private pension system is released with this reform The law for the private pension system and related regulations produce the mainframe of the private pension system. Private pension system is built on voluntary participation principle. The participants select the way which their savings will be evaluated. The private pension firms runs the pension funds and the government examines the firms and the funds. To get retirement income from the system a person should participate in the system at least for 10 years and should be over 56 years old. There are tax reductions for the participants, employers and the pension funds, to attract the potential participants. But if the ratio of tax reduction increases, the attraction of the system will be much stronger. The funds are run by professional independent portfolio managers. Professional portfolio management is the core of the system. The financial instruments which are in the portfolio of the funds are kept safe in Takasbank and other clearing agencies. These funds are seperate form the pension and portfolio management firms. The main effect of the private pension system on the financial system is that, the system will produce long due funds which will be run by professional portfolio managers. Total amount of funds run by private pension systems in the world is over 11 trillion USD. As the pension funds raise the financial markets will get deeper and stronger, and as the financial markets get deeper, the economy will be much resistant to the shocks. In practise system has reached 500.000 participants and the funds grow over 500 million USD in a short period.