Arap edebiyatında Makâme ve bazı Makâmât örnekleri

Abstract

Hicri IV. yüzyıl, Arap dili ve edebiyatı açısından çok verimli olmuş, bu alanda pek çok ilk gerçekleşmiştir. Bu yüzyılda el-Hemezânî tarafından edebiyat alanında ortaya konan “Makâme” türü bunlardandır. Makâme, bir anlatıcı ve kahraman etrafında şekillenen, hikaye tarzında yazılan, söz sanatlarına genişçe yer verilen ve şiirle süslenen bir edebi türdür. Bu edebi türde genel olarak dilencilik konusu ele alınmakla birlikte yazarın ilgili olduğu ve önem verdiği her türlü konu ele alınır. Edebiyat, felsefe, tasavvuf, ahlak, hadis, fıkıh, kelam, tıp, sosyal yaşam vb. konulara temas edilerek bu konular hakkmdaki görüşler edebi bir üslupla ifade edilir. Makâme türünde didaktik amacın yanı sıra yazarın sanat becerisini ortaya koyma ve toplumsal sorunları dile getirme gibi amaçların güdüldüğü görülür. el-Hemezânî’den sonra pek çok Arap edebiyatçısı bu tarzda eser yazmışsa da onun ortaya koyduğu bu edebi türü en mükemmel biçimde kullanan el-Harîrî olmuştur. Nitekim daha sonra bu türde eserler yazanlar onu taklit etmişlerdir. Modem Arap edebiyatı döneminin belirgin makâme yazarı ise Nâsif el-Yazıcı’dır. Arap edebiyatında önemli bir yere sahip olan makâme, hem doğu hem batı edebiyatını kapsayacak şekilde dünya edebiyatını da etkilemiştir.

IV. Century (A.H.) is very important for Arabic language and its literature, and many firsts took place in this field. "Maqamah", first invented by al-Hamadânî, is one of them. Maqamah is a kind of writing written about a narrator and a hero in the style of story and word arts are widely used in it as well as it is adorned by poems. The subject of this kind is mainly mendicancy, but any subject the author interested and care about may be dealt with. Author's opinion about literature, philosophy, mysticism, ethic, hadith (sayings of the prophet), fiqh (Islamic law), kelam (theology), medicine, social life etc. could be stated in a literary style. Besides the didactic goals, author may want to show his skill as well as he wants to give an account of some social problems. Although many litterateurs wrote in this kind, Maqamah, al-Harîrî was the one who most skillfully used this kind of writing. Hence he was followed and imitated by authors who lived later than him. The most significant maqamah author in the Modern Arabic Literature, though, is Nâsif el-Yazici. Maqamah, which has a significant place in Arabic Literature, has influenced the world literature, including eastern and western.