Buğday kahverengi pası (Puccinia recondita rob.ex desm.f.sp. tritici )'nin Bursa ilindeki durumu toksonomik ve simptomatolojik özellikleri ile önemli buğday çeşitlerinin reaksiyonları üzerinde çalışmalar

Abstract

Bursa (Merkez), M.Kemalpaşa, Karacabey, Orhaneli, Yenişehir ilçelerinde 1993 yılında gerçekleştirilen bu çalışma ile Buğday Kahverengi Pası (Pııccinia recondha Rob. ex Desm. f. sp. /r/Z/c/^’nın hastalık şiddeti, ırk populasyonu, taksonomik ve simptomatolojik özellikleri ile önemli buğday çeşitlerinin reaksiyonları saptanmıştır. Çalışmada 40 adet Buğday Kahverengi Pası izolatı kullanılmıştır. Elde edilen bulgular aşağıda kısaca özetlenmiştir: Sürvey çalışmaları sonucunda 130 tarla incelenmiş ve bu tarlalardan 47’sinin Buğday Kahverengi Pası ile enfekteli olduğu saptanmıştır. En yüksek hastalık şiddeti Yenişehir (% 9,40) ilçesinde, en düşük hastalık şiddeti ise M.Kemalpaşa (% 4.83) ilçesinde saptanmıştır. Orhaneli, Karacabey ilçeleri ile Bursa (Merkezinin hastalık şiddetleri sırasıyla % 8.75, % 6.61 ve % 5.41'dir. Bursa için hastalık şiddetinin genel ortalama değeri %6.78 olarak bulunmuştur. Irk teşhis çalışmalarında, bulunan ırklar ve oranları şu şekildedir: PGT (% 47.5), PQT (% 27.5), MGT (% 12.5), PST (% 10), MGP (% 2.5). Taksonomik çalışmalarda Urediosporların boyu 26.05± 3.12(20-30) mikron, eni 24.5±2.87 (17.5 - 27.5) mikron, Teliosporların boyu 42.77± 4.54 (25-55) mikron, eni 17.00 ± 2.73 (12.5-22.5) mikron olarak saptanmıştır. Teliosporların spor taşıyıcı (sporophore) uzunlukları ise 13.37 ± 4.11 (5-17.5) mikron olarak tespit edilmiştir. Patojenin ilk simptomlarına 1993 yılı Haziran ayında rastlanmıştır. Yapay inokulasyonlar sonucunda ilk simptomların inokulasyondan 7-8 gün sonra oluşmaya başladığı tespit edilmiştir. Patojenin Urediospor püstüllerinin yaprağın her iki yüzünde ve özellikle de üst yüzünde bulunduğu, bunların küçük, oval ya da yuvarlak olduğu renklerinin portakal sarısından, portakal kırmızısına kadar değişebildiği saptanmıştır. Teliospor püstüllerinin ise daha çok yaprağın alt yüzünde oluştuğu bu sporların uzunlamasına ve yassılaşmış bir şekilde koyu gri ve donuk siyah renkte olduğu tespit edilmiştir. Sürvey alanlarında yapılan çalışmalarda şiddetli enfeksiyonlara rastlanmamış, patojenin sadece yapraklarda zararlı olduğu görülmüştür. Gövde üzerine yapılan yapay inokulasyonlarda patojenin, gövde üzerinde de zararlı olabileceği saptanmıştır. Çalışmada dayanıklı bulunan genler ve oranları şu şekildedir: Lr-2a ve Lr-26 (% 100 dayanıklı), Lr-24 (% 92.5), Lr-9 (% 62.5). Çalışmada, 12 buğday çeşidinden sadece bir tanesi yani MV-17 (Martonvashari- 17) % 100 oranında dayanıklı bulunmuştur. Diğer 11 çeşit (Atilla-12, Çakmak-79, Gönen, Kırkpınar-79, Otholom, Sadova-1, Saraybosna, Cumhuriyet-75, Gediz-75, Kate-A-1, Vratsa) % 100 oranında duyarlı bulunmuştur.

In this study, the situation of Wheat Brown Rust in Bursa (Centrum), M.Kemalpaşa, Karacabey, Orhaneli, Yenişehir counties taxonomical and symptomatological features of it and the reactions o f important wheat cultivars to the disease vvere determined in 1993. The studies were conducted in survey areas, laboratory and in the rooms and incubators vvith controlled conditions. Severity of disease was determined at the county basis in research area, moreover 5 races were deteched in the samples taken. Measurements related to pathogene spores were carried out in taxonomical studies by measuring spore size and fiırthermore symptomatological features were recorded. 4 resistant Lr genes and 1 resistant wheat cultivar were determined in the study. Lr- 2a and Lr-26 were the genes which vvere found as 100 % resistant. MV-17 (Martonvashari-17) was the only 100 % resistant wheat cültivar. Other 11 cultivars vvere found as 100 % susceptible.