Bursa, Yalova ve Kocaeli yörelerinde prunus cerasifera ehrh. türüne giren eriklerin bazı anaçlık nitelikleri üzerinde araştırmalar

Abstract

Bu çalışma 1995-2000 yıllan arasında Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü arazi ve laboratuarlarında yürütülmüştür. Çalışmanın amacı P. cerasifera (Can erikleri, Myrobalan) türünün başta Bursa olmak üzere, Yalova ve Kocaeli illerindeki yayılış alanlarını belirlemek ve seçilen bazı tiplerin anaçlık özelliklerini ortaya çıkarmaktır. Anaçlık özelliklerini belirlemek amacıyla 103 tip belirlenmiş ve bu tiplerin tohumlarında 60, 90 ve 120 gün nemli perlit ortamında katlama uygulanmıştır. En yüksek çimlenme miktarı 120 günlük katlama sonucu elde edilmiştir. % 60 'm üzerinde çimlenme gösteren 34 tipte çöğürlerin boy ve çap olarak büyüme ve bunlara ait üniformite değerleri, aşıya gelme, aşı tutma oranlan, tiplerin üzerine aşılanan Stanley çeşidinde sürgünlerin çap ve boy olarak büyümeleri ve bunlara ait üniformite değerleri, elde edilen fidanlann geliştirmiş olduğu kök yapılan incelenmiştir. Bazı tiplerde kök uçlannda ezme yöntemi ile yapılan sayımlar sonucunda kromozom sayılannın 2n=16 olduğu belirlenmiştir. Anaç seçimi; baz alınan her karakterin, önem derecesine göre değerlendirildiği "Tartılı Derecelendirme" metoduna göre yapılmıştır. Ele alınan 34 tipin ve Myrobalan B klon anacının Stanley eriği ile oluşturduğu aşı kombinasyonlan, kızaklı mikrotomda alman enine ve boyuna kesitlerin mikroskobik ve iyodürlü potasyum iyodür eriyiği ile yapılan boyamalar sonucunda yapılan makroskobik incelemelerle; iyi uyuşan, uyuşan ve mutlak uyuşmazlar olarak 3 farklı sınıfa aynlmıştır. 34 tipin 19 tanesinde çok iyi uyuşma elde edilirken, 8 tip ve Myrobalan B anacında ise kabul edilebilir bir uyuşma elde edilmiş, 7 tip ise Stanley çeşidi ile uyuşmaz kombinasyon oluşturmuştur. Üzerinde çalışılan tiplerden anaçlık özellikleri bakımından almış olduğu 885 toplam puanla E-38 nolu tip birinci sırada yer alırken, bu tipi sırasıyla E- 95, E- 26, E- 84 ve E- 1 1 nolu tipler izlemiştir. İlk beş sırada yer alarak seçilen anaçlardan E-95 nolu tip Stanley eriği ile uyuşmaz kombinasyon oluşturmuş, diğer 4 tipte ise iyi uyuşma belirlenmiştir.

This study was carried out to know the suitability of wild P. cerasifera (Can plums, Myrobalan) plum trees as rootstock which widely grown in Bursa, Yalova and Kocaeli vicinities. Researches were conducted at the laboratories and research pilots of Yalova Atatürk Horticultural Research Institute between the years 1995 and 2000. In some P. cerasifera types the chromosome counts in root tips were made by squash technique and chromosome number was found to be 2n= 16 for each type. The best stratified period for high germination percentage of seeds of the types found to be 120 days at + 5 °C. Seeds of 34 types germinated above 60 %. Germinated seeds were sown directly to budding plots in the field. The following parameters were considered for evaluation; value of height and diameter of seedlings, but take percentage, shoot growth as height and diameter, uniformity of height and diameter for seedlings and shoots grown from buds by coefficient of variation(CV), root growth and visual observation on nursery trees. In order to determine the degree of graft compatibility of 34 P. cerasifera seedlings grafted by Stanley plum variety, microscopic and macroscopic properties of graft union, and starch accumulation at the scion and stocks nearby graft union were investigated 12 month after budding in all combinations. 19 of the 34 seedling rootstocks were found to be good compatible with Stanley plum. 9 of P. cerasifera types and Myrobalan B rootstocks were not good compatible with Stanley plum, but could be acceptable. 7 type of the P. cerasifera were not compatible with Stanley plum. The overall data were evaluated for potential rootstocks by using Weighted- Rankit method based on the parameters considered for evaluations. Number of the E- 38 type the best one and it had been taken 885 scores, also E- 95, E- 26, E- 84 and E-ll had been selected for their rootstocks partiality as they taken high scores.