Sarı kantaron (Hypericum perforatum L.)'da morfolojik, agronomik özellikler ile hiperisin ve uçucu yağ bakımından bireysel varyabilitenin belirlenmesi

Abstract

Yurdumuzda ve özellikle Trakya-Marmara Bölgesi florasında bulunan H. perforation L.'nin morfolojik ve agronomik özellikleri ile hiperisin oranlannın belirlenmesi, üst drog herba verimi ve hiperisin oranına çeşitli ekolojik ve ontogenetik faktörlerin etkilerinin saptanması amacı ile bu çalışma yapılmıştır. Çalışma materyalim 2001 ve 2002 yıllarında doğal floradan toplanan H. perforatum L. bitki ile tohumları oluşturmuştur. Morfolojik özelliklere göre yapılan çok boyutlu ölçekleme analizinde Bursa, Tunceli, Antalya ve İstanbul populasyonlannın ayrı gruplar oluşturduğu gözlemlenmiştir. Bursa İli'nde üç lokasyondaki (Uludağ, Ankara Yolu, Görükle-Kampüs) bitkilerde agronomik özellikler saptanmış ve bitkide belirlenen üst drog herba verimleri lokasyonlara göre şuası ile ortalama 3.17 g, 10.83 g, 11.70 g olmuştur. Görükle-Kampüs'te kültüre alınıp bakım işlemleri yapılmış ve iki biçim alınmış bitkilerde ise, birinci biçimde ortalama 16.10 g, ikinci biçimde 6.54 g olarak üst drog herba verimleri belirlenmiştir. Çalışma materyalini oluşturan bitkilerden elde edilen hiperisin oranları, lokasyonlara ve bitki gelişme dönemlerine göre farklılıklar göstermiştir. Çalışmanın sonucunda hiperisin oranının genelde çiçeklerime döneminde daha yüksek bulunduğu, bu durumun lokasyonlara ve bitkinin genotipik özelliklerine göre değiştiği; fakat bitkinin toplandığı saat ve rakımın etkili olmadığı saptanmıştır. Bunlarla birlikte hiperisin oram üzerine iklim faktörlerinden yağışın doğrudan etkisinin, sıcaklık ve oransal nemin ise yağış üzerinden dolaylı etkilerinin büyük olduğu belirlenmiştir. Elde edilen hiperisin oranlan değerlendirildiğinde Bursa-Ankara Yolu lokasyonunu oluşturan bitkilerin (% 0.159-% 0.255) ve GÖrukle-Kampüs doğal florasında kültüre alınarak gerekli bakım işlemleri gerçekleştirilen bitkilerin (% 0.210-% 0.290) diğer lokasyonlara göre daha yüksek değerlere ulaştığı saptanmıştır. Doğadan toplanan tohumlardan elde edilen bitkilerle kurulan denemede ise ilk yıl hem populasyonlar içinde, hem de populasyonlar arasında heterejonite görülmüştür. Elde edilen verimler ve hiperisin oranlan çok yıllık bitkilere göre daha düşük bulunmuştur.

The morphological and agronomical traits and the effects of different ecological and ontogenetic actors on the top drug herbage yield and hypericin ratio of St John's wort (Hypericum perforation L.) existed at the Thrace and Marmara region of Turkey's flora were determined at these researches. The examined materials were seeds and plants of H. perforatum, L. collected from natural environment in 2001 and 2002. The populations of Bursa, Tunceli, Antalya and Istanbul were classified in different groups at the Derived Stimulus Configuration Euclidean Distance Model used for morphological traits. The agronomic traits of plants obtained from three different locations of Bursa province (Uludağ, The Road of Ankara, Görükle-Campus) were determined. The top drug herba yields determined in plant were 3.17 g, 10.88 g and 11.70 g respectively. The plants grown naturally at Görökle- dmpus flora were applied cultural applications. After that two harvests were taken from these plants. The top drug yield was 16.10 g at the first harvest and 6.54 g at the second harvest Hyperin ratios were different in terms of plant growth stages and locations. Hypericin ratio was the maximum at flowering date. The harvest hour and altitude did not affect on the hypericin ratio. The rainfall affected directly while temperature and humidity affected indirectly on hypericin ratio. The plants taken from Bursa-the road of Ankara and plants taken from Görûkle Campus natural flora produced the higher hypericin ratio than the other locations. These values changed between % 0.159 and % 0.255, % 0.210 and % 0.290 respectively. The trial conducted with the plants grown from naturally harvested seeds showed heterogenicity at both inter populations and intra populations at the first year. The hypericin ratios and yield of plants were lower than perennial plants.